Following news was appeared in Maharashtra Times dt. 21st Dec. 2009.
We all should try our level best to help ANANDWAN.
नागपूर + विदर्भ
आनंदवनावर दुष्काळाचे संकट
21 Dec 2009, 0049 hrs IST
- रवींद जुनारकर/पंकज मोहरीर , चंदपूर
अपुऱ्या पावसामुळे आनंदवनावर दुष्काळाचे संकट ओढवले असून, प्रचंड आथिर्क अडचणींचा सामना करावा लागणार आहे. कोरड्या दुष्काळाला सामोऱ्या जाणाऱ्या राज्यातील इतर शेतकऱ्यांना बळ देण्यासाठी दीडशे कुष्ठरोगी, अंध व अपंगांना सोबत घेऊन डॉ. विकास आमटे यांनी 'भारत जोडो स्वरानंदनवन अभियान' सुरू केले आहे. या अंतर्गत डॉ. आमटे महाराष्ट्रभर फिरून लोकशिक्षणाचे प्रयोग सादर करणार आहेत.
आनंदवनाच्या स्थापनेला यंदा साठ वषेर् पूर्ण होत असून, या काळात आनंदवनाला पहिल्यांदाच कोरड्या दुष्काळाचा सामना करावा लागत आहे. येथे शेतीतून कोट्यवधीचे उत्पन्न घेतले जाते.
आनंदवनात १३० एकरवर सुमारे ८०० क्विंटल सोयाबीन पीक घेतले जाते. मात्र, यंदा पिकावर उंट अर्काचा प्रादुर्भाव झाल्याने केवळ ६० क्विंटल उत्पन्न झाले. तसेच, सोमनाथ प्रकल्पात दरवषीर् अडीच हजार क्विंटल इतके तांदळाचे उत्पादन घेतले जाते. मात्र, यंदा तांदळाचे उत्पादनच होऊ शकलेले नसल्याची माहिती कौस्तुभ आमटे यांनी दिली.
येथील बोअरवेल आटल्याने रबी हंगामात ३०० एकरऐवजी १० एकरवरच यंदा उत्पादन घेतले जाईल अशी माहितीही त्यांनी दिली. शेतीच्या उत्पादनात प्रचंड घट झाल्याने आनंदवनाला यातून मिळणाऱ्या उत्पन्नात मोठ्या प्रमाणावर घट झाल्याचे आमटे यांनी सांगितले. तसेच, येथे खासगीरित्या शेती होत असल्याने सरकारी पॅकेजचाही फायदा मिळत नसल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले.
ही परिस्थिती राज्यभर असून, दोन वर्षांपासून शेतीचे वास्तव भयंकर आहे. शेतकऱ्यांची वाईट अवस्था लक्षात घेता आनंदवनचे संचालक डॉ. विकास आमटे यांनी हे अभियान सुरू केले आहे. या अभियानाच्या माध्यमातून स्वरानंदनाचे वीस कार्यक्रम होणार असून, १५ जानेवारीला मराठवाड्यात समारोप होणार असल्याची माहितीही कौस्तुभ आमटे यांनी दिली.
Sunday, December 20, 2009
Thursday, November 5, 2009
Photos of Meeting of ASM,Thane on 25th Oct. 2009
These are photos of monthly meeting of ASM,Thane on 25th Oct. 2009.
Speciality of the meeting was this was conducted in the absence of our BHAU NANIVADEKAR.
BHAU has expressed graet satisfaction on the successful managing monthly meeting in his absence.
Speciality of the meeting was this was conducted in the absence of our BHAU NANIVADEKAR.
BHAU has expressed graet satisfaction on the successful managing monthly meeting in his absence.
Stall of ASM, Thane at Vashi
Karyakrtas of ASM, Thane who made this event a grand success with Dr. Prakash Amte & Dr. Mrs. Mandatai Amte.
Photos of ASM, Thane stall at VASHI
Our Bhau Nanivadekar in detailed discussions with Dr. Prakash Amte & Mandatai about developements at ASM, Thane.
A visitor in the stall with Dr. Prakash Amte for his AUTOGRAPH
A visitor in the stall with Dr. Prakash Amte for his AUTOGRAPH
Stall of ASM,Thane @ VASHI
Welcome of Dr. Prakash AMte & Dr. Mrs. Mandakini Amte to Stall of ASM, Thane
Visit of Dr. Prakash AMte & Dr. Mrs. Mandakini Amte to Stall of ASM, Thane
Visit of Dr. Prakash AMte & Dr. Mrs. Mandakini Amte to Stall of ASM, Thane
Sunday, November 1, 2009
An article published in "LOKSATAA" dt. 1st Nov. 2009
"LOKSATAA"
01 November 2009
वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायापासून नक्षलवादाचा उगम - प्रकाश आमटे
नवी मुंबई, २१ ऑक्टोबर /प्रतिनीधी
आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळून आज कित्येक वर्ष लोटली तरीही गरीबाला आजही तितकासा न्याय मिळत नाही, अशी परिस्थीती आहे. निवडणुकांमध्ये काही कोटींच्या घरात पैशाचे वाटप होत असताना देशातील एक मोठा वर्ग आजही स्वतवर अन्याय होत असल्याच्या भावनेतून जगत आहे. अशातून काहींचा संयम सुटतो आणि मग बंदूका हाती घेतल्या जातात. नक्षलवाद हा उपजत नसून वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायातून त्याचा उगम होत असल्याचे सर्वानीच लक्षात घेण्याची गरज असून देशातील खेडोपाडय़ांमध्ये, दुर्गम भागांमध्ये वसलेल्या आदिवासींना न्याय देण्यासाठी सक्षम यंत्रणा उभारल्याशिवाय काही प्रश्नांची सोडवणुक होणे कठीण आहे, असे स्पष्ट मत मॅगसेसे पुरस्कार विजेते डॉ. प्रकाश आमटे यांनी आज वाशी येथे व्यक्त केले. हे मत व्यक्त करतानाच हिंसेने प्रश्न सुटतात यावर आपला अजिबात विश्वास नाही, तसेच तो आमचा मार्गही नाही, असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
माणूस नावाच्या प्राण्यापर्यंत ईश्वराचा हात पोहचविण्याचे विलक्षण आणि तितकेच अतुलनिय काम केल्यानंतरही अत्यंत समर्पित तरीही साधेसुधे असे आयुष्य जगलेले डॉ.प्रकाश आमटे आणि मंदाकिनी आमटे यांची प्रकट मुलाखत आज वाशीतील विष्णुदास भावे नाटय़गृहात प्रसिद्ध मुलाखतकार सुधीर गाडगीळ यांनी घेतली. नवी मुंबई मराठी साहित्य, संस्कृती व कला मंडळ तसेच नवी मुंबई सेवा संघ यांच्या संयुक्त विद्यमाने या मुलाखतीचे आयोजन करण्यात आले होते. भामरगड तालुक्यातील हेमलकसा येथील लोकबिरादरी प्रकल्पापासून या भागातील आदिवासी, वन्य जीवांमध्ये समर्पित आयुष्य जगलेल्या आमटे दांम्पत्यांच्या आयुष्याचे एकएक पदर या मुलाखतीद्वारे गाडगीळ यांनी नवी मुंबईकरांपुढे उलगडून दाखविला. कधी-कधी मनाला चटका देणारे, तर कधी रोमहर्षक अशा प्रसंगांची माळ गुंफत तब्बल दीड तासांहून अधिक काळ रंगलेल्या या मुलाखती दरम्यान डॉ.आमटे यांनी रकाही सामाजिक प्रश्नांविषयी देखील आपली मते अगदी ठोसपणे मांडली. आम्ही जेव्हा भामगड तालुक्यात काम सुरु केले तेव्हा या भागात नक्षलवादी नव्हते. तब्बल १० वर्षांनी ते आले. आमचा मुळात हिंसेवर विश्वास नाही. मात्र, तरीही नक्षलवादी हा उपजत नाही, असे स्पष्ट मत डॉ.आमटे यांनी यावेळी मांडले. एखाद्या वर्गावर वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायातून काही गोष्टींचा उद्रेक होत असताना आता दुखण्याच्या मुळाशी जाण्याची आवश्यकता असून आदिवासींच्या विकासासाठी ठोस यंत्रणा येत्या काळात राबवावी लागले, असे मत डॉ.आमटे यांनी यावेळी व्यक्त केले. आदिवासी ही मुळातच सोशीक जमात. तिथे व्यंगाला मान आहे. आज शहरांमध्ये रस्त्यांरस्त्यांवर भिकाऱ्यांची रांग दिसत असताना आदिवासी उपाशी रहातील पण भीक मागणार नाहीत. काहीही झाले तरी चोरी करावी, असा विचार त्यांच्या मनाला कधीच शिवणार नाही. आदीवासींचे हे गुण आज सर्वानीच आत्मसात करण्याची आवश्यकता आहे. सध्याच्या भोगवादी जगात आपण आपल्याहून वर असणाऱ्याकडे काय आहे ते पहात रहातो, पण आपल्यापेक्षा खाली असलेल्यांचा विचार आपल्या मनाला शिवतही नाही, असे डॉ.आमटे यावेळी म्हणाले. मी किंवा मंदाकिनी दोघांनीही कोणत्याही पुरस्कारासाठी कधीही काम केले नाही. परंतु, पुरस्काराच्या माध्यमातून आदिवासींचे प्रश्न अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहचले आणि त्यांच्या रहाणीमानावर प्रकाश पडला, याचे आम्हाला अधिक समाधान आहे, असे ते म्हणाले. यावेळी आयोजकांतर्फे डॉ.आमटे यांच्या लोकबिरादरी प्रकल्पास सव्वा तीन लाखांची देणगी देण्यात आली.
सरकारचे अज्ञान
लोकबिरादरी प्रकल्पाची दखल घेत तुम्हाला एवढा मोठा पुरस्कार मिळाला त्या प्रकल्पाला आतापर्यंत कोणत्या पंतप्रधानांनी भेट दिली आहे का, या श्रोत्यांनी विचारलेल्या प्रश्नावर आमटे यांनी तसा योगच आला नाही, असे उत्तर दिले. मला पुरस्कार मिळाला आणि राज्य सरकारने अभिनंदनाचा ठराव करुन एक पत्र मला पाठविले. त्यामध्ये तुम्ही कुष्ठरोग्यांसाठी केलेल्या कामाबद्दल मिळालेल्या पुरस्काराबद्दल तुमचे अभिनंदन, असा मजकूर होता. हा मजकूर पाहून मला हसूच आले, असा किस्साही त्यांनी या प्रश्नादरम्यान सर्वाना ऐकविला.
01 November 2009
वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायापासून नक्षलवादाचा उगम - प्रकाश आमटे
नवी मुंबई, २१ ऑक्टोबर /प्रतिनीधी
आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळून आज कित्येक वर्ष लोटली तरीही गरीबाला आजही तितकासा न्याय मिळत नाही, अशी परिस्थीती आहे. निवडणुकांमध्ये काही कोटींच्या घरात पैशाचे वाटप होत असताना देशातील एक मोठा वर्ग आजही स्वतवर अन्याय होत असल्याच्या भावनेतून जगत आहे. अशातून काहींचा संयम सुटतो आणि मग बंदूका हाती घेतल्या जातात. नक्षलवाद हा उपजत नसून वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायातून त्याचा उगम होत असल्याचे सर्वानीच लक्षात घेण्याची गरज असून देशातील खेडोपाडय़ांमध्ये, दुर्गम भागांमध्ये वसलेल्या आदिवासींना न्याय देण्यासाठी सक्षम यंत्रणा उभारल्याशिवाय काही प्रश्नांची सोडवणुक होणे कठीण आहे, असे स्पष्ट मत मॅगसेसे पुरस्कार विजेते डॉ. प्रकाश आमटे यांनी आज वाशी येथे व्यक्त केले. हे मत व्यक्त करतानाच हिंसेने प्रश्न सुटतात यावर आपला अजिबात विश्वास नाही, तसेच तो आमचा मार्गही नाही, असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
माणूस नावाच्या प्राण्यापर्यंत ईश्वराचा हात पोहचविण्याचे विलक्षण आणि तितकेच अतुलनिय काम केल्यानंतरही अत्यंत समर्पित तरीही साधेसुधे असे आयुष्य जगलेले डॉ.प्रकाश आमटे आणि मंदाकिनी आमटे यांची प्रकट मुलाखत आज वाशीतील विष्णुदास भावे नाटय़गृहात प्रसिद्ध मुलाखतकार सुधीर गाडगीळ यांनी घेतली. नवी मुंबई मराठी साहित्य, संस्कृती व कला मंडळ तसेच नवी मुंबई सेवा संघ यांच्या संयुक्त विद्यमाने या मुलाखतीचे आयोजन करण्यात आले होते. भामरगड तालुक्यातील हेमलकसा येथील लोकबिरादरी प्रकल्पापासून या भागातील आदिवासी, वन्य जीवांमध्ये समर्पित आयुष्य जगलेल्या आमटे दांम्पत्यांच्या आयुष्याचे एकएक पदर या मुलाखतीद्वारे गाडगीळ यांनी नवी मुंबईकरांपुढे उलगडून दाखविला. कधी-कधी मनाला चटका देणारे, तर कधी रोमहर्षक अशा प्रसंगांची माळ गुंफत तब्बल दीड तासांहून अधिक काळ रंगलेल्या या मुलाखती दरम्यान डॉ.आमटे यांनी रकाही सामाजिक प्रश्नांविषयी देखील आपली मते अगदी ठोसपणे मांडली. आम्ही जेव्हा भामगड तालुक्यात काम सुरु केले तेव्हा या भागात नक्षलवादी नव्हते. तब्बल १० वर्षांनी ते आले. आमचा मुळात हिंसेवर विश्वास नाही. मात्र, तरीही नक्षलवादी हा उपजत नाही, असे स्पष्ट मत डॉ.आमटे यांनी यावेळी मांडले. एखाद्या वर्गावर वर्षांनुवर्षे होणाऱ्या अन्यायातून काही गोष्टींचा उद्रेक होत असताना आता दुखण्याच्या मुळाशी जाण्याची आवश्यकता असून आदिवासींच्या विकासासाठी ठोस यंत्रणा येत्या काळात राबवावी लागले, असे मत डॉ.आमटे यांनी यावेळी व्यक्त केले. आदिवासी ही मुळातच सोशीक जमात. तिथे व्यंगाला मान आहे. आज शहरांमध्ये रस्त्यांरस्त्यांवर भिकाऱ्यांची रांग दिसत असताना आदिवासी उपाशी रहातील पण भीक मागणार नाहीत. काहीही झाले तरी चोरी करावी, असा विचार त्यांच्या मनाला कधीच शिवणार नाही. आदीवासींचे हे गुण आज सर्वानीच आत्मसात करण्याची आवश्यकता आहे. सध्याच्या भोगवादी जगात आपण आपल्याहून वर असणाऱ्याकडे काय आहे ते पहात रहातो, पण आपल्यापेक्षा खाली असलेल्यांचा विचार आपल्या मनाला शिवतही नाही, असे डॉ.आमटे यावेळी म्हणाले. मी किंवा मंदाकिनी दोघांनीही कोणत्याही पुरस्कारासाठी कधीही काम केले नाही. परंतु, पुरस्काराच्या माध्यमातून आदिवासींचे प्रश्न अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहचले आणि त्यांच्या रहाणीमानावर प्रकाश पडला, याचे आम्हाला अधिक समाधान आहे, असे ते म्हणाले. यावेळी आयोजकांतर्फे डॉ.आमटे यांच्या लोकबिरादरी प्रकल्पास सव्वा तीन लाखांची देणगी देण्यात आली.
सरकारचे अज्ञान
लोकबिरादरी प्रकल्पाची दखल घेत तुम्हाला एवढा मोठा पुरस्कार मिळाला त्या प्रकल्पाला आतापर्यंत कोणत्या पंतप्रधानांनी भेट दिली आहे का, या श्रोत्यांनी विचारलेल्या प्रश्नावर आमटे यांनी तसा योगच आला नाही, असे उत्तर दिले. मला पुरस्कार मिळाला आणि राज्य सरकारने अभिनंदनाचा ठराव करुन एक पत्र मला पाठविले. त्यामध्ये तुम्ही कुष्ठरोग्यांसाठी केलेल्या कामाबद्दल मिळालेल्या पुरस्काराबद्दल तुमचे अभिनंदन, असा मजकूर होता. हा मजकूर पाहून मला हसूच आले, असा किस्साही त्यांनी या प्रश्नादरम्यान सर्वाना ऐकविला.
Thursday, October 1, 2009
News in Maharashtra Times dt. 30th Sept, 2009
हेमलकसाला ठाणेकरांकडून १५ लाख
30 Sep 2009, 0115 hrs IST
हेमलकसाच्या आदिवासींना ठाणेकरांची १५ लाखांची मदत
>> म. टा. प्रतिनिधी
हेमलकसातले अतिमागास आदिवासी जनावरांपेक्षाही वाईट आयुष्य जगताना पाहिलं आणि त्यांच्या उन्नतीसाठी लोकबिरादरी प्रकल्पाची मुहूर्तमेढ बाबा आमटे यांनी रोवली. त्याचा वारसा डॉ. प्रकाश आणि मंदा आमटे चालवत आहेत. माणूस जगवण्याचं काम करणाऱ्या या प्रकल्पाला मदतीचा हात देण्यासाठी तयार केलेले फोटो प्रदर्शन नुकतेच ठाण्यात भरले होते. केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करण्याची जबाबदारी ठाणेकरांवर होती. ती त्यांनी मोठ्या हिमतीने पेलली. सुमारे १५ लाख रुपयांचा मदतनिधी आणि आदिवासींनी चार हजार ग्रिटींग कार्डची विक्री या प्रदर्शनातून झाली आहे. या पैशातून प्रकल्पातल्या सामाजिक उपक्रमांना मोठा हातभार लागणार आहे. .
मुंबईपासून १२०० किमी अंतरावर अतिदुर्गम प्रदेशात असलेल्या या प्रकल्पापर्यंत शहरी माणसाला पोहोचणं शक्य होत नाही, म्हणून हा लोकबिरादरी प्रकल्पच ठाणेकरांच्या दारापाशी आला होता. या प्रदर्शनाला ठाणेकर कसा प्रतिसाद देतात यावर संवेदनांची, सुसंस्कृतपणाची आणि दानशूरतेची कसोटी लागणार होती. त्या कसोटीवर ठाणेकर खरे उतरले. हजारो ठाणेकरांनी या प्रदर्शनाला भेट दिली. तिथे ठेवलेल्या मदतीच्या पेट्यांमध्ये प्रत्येकानेच आपल्याला झेपेल एवढी आथिर्क मदत केली. चेक आणि रोख अशा स्वरुपात आलेली ही मदत १५ लाख रुपयांच्या घरात असल्याचे सागण्यात आले. पालक संस्कारक्षम वयात असलेल्या आपल्या मुलांना तिकडे घेऊन येत होते. आपण जगत असलेल्या आयुष्यापेक्षा सर्वस्वी भिन्न, जळजळीत वास्तव आपल्या मुलांना दाखवत होते. फोटोंमधले हे वास्तव बघून अनेक तरुणांचे मन हेलावले. त्यांनी या प्रकल्पात काही दिवस स्वयंसेवक म्हणून काम करण्याची तयारीही दर्शविली आहे. या प्रकल्पातल्या आदिवासींनी आणि कुष्ठरोज्यांनी स्पेशल ग्रिटींग तयार केली आहेत. एका ग्रिटींगची किंमत अवघी १३ रुपये होती. दररोजी एक हजार ग्रिटींग विकली जात होती. ठाणेकरांच्या या प्रतिसादामुळे आयोजकही भारावले होते.
या प्रकल्पातील आदिवासी आश्रमशाळेत ६५० मुलं शिकतात. मुलामुलींसाठी स्वतंत्र वसतीगृहे आहेत. इथे बारावीपर्यंत शिक्षणाची सोय आहे. आदिवासींना इथे विविध कौशल्याची कामं शिकवली जातात. स्थानिक कला व उपलब्ध साधनसामग्रीचा विचार करून त्यांना बांबू क्राफ्ट, सुतारकाम, मेटल क्राफ्ट, शिवणकाम व संगीताचे प्रशिक्षण दिलं जातं. आदिवासींसाठी सुसज्ज दवाखाना आहे. ५० रुज्ण राहू शकतील, असे वॉर्ड, सोनोग्राफी, एक्सरे, पॅथॉलॉजी लॅब, डिलिव्हरी रूम, ऑपरेशन थिएटर अशा सर्व सोयी इथे उपलब्ध आहेत आणि विशेष म्हणजे आदिवासींना त्या विनामूल्य आहेत. या वैद्यकिय सुविधेचा लाभ ४५ हजारांहून अधिक आदिवासी घेत असून वर्षाकाठी इथे वेगवेगळ्या प्रकारच्या ३०० शस्त्रक्रिया केल्या जातात. या साऱ्या योजना ठाणेकरांनी दिलेल्या निधीतून अधिक प्रभावीपणे राबविता येणार आहेत. मदतीचा ओघ असाच सुरू राहिला तर अशा प्रकारच्या चांगल्या प्रकल्पांना पैशांची कधीच ददात भासणार नाही.
30 Sep 2009, 0115 hrs IST
हेमलकसाच्या आदिवासींना ठाणेकरांची १५ लाखांची मदत
>> म. टा. प्रतिनिधी
हेमलकसातले अतिमागास आदिवासी जनावरांपेक्षाही वाईट आयुष्य जगताना पाहिलं आणि त्यांच्या उन्नतीसाठी लोकबिरादरी प्रकल्पाची मुहूर्तमेढ बाबा आमटे यांनी रोवली. त्याचा वारसा डॉ. प्रकाश आणि मंदा आमटे चालवत आहेत. माणूस जगवण्याचं काम करणाऱ्या या प्रकल्पाला मदतीचा हात देण्यासाठी तयार केलेले फोटो प्रदर्शन नुकतेच ठाण्यात भरले होते. केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करण्याची जबाबदारी ठाणेकरांवर होती. ती त्यांनी मोठ्या हिमतीने पेलली. सुमारे १५ लाख रुपयांचा मदतनिधी आणि आदिवासींनी चार हजार ग्रिटींग कार्डची विक्री या प्रदर्शनातून झाली आहे. या पैशातून प्रकल्पातल्या सामाजिक उपक्रमांना मोठा हातभार लागणार आहे. .
मुंबईपासून १२०० किमी अंतरावर अतिदुर्गम प्रदेशात असलेल्या या प्रकल्पापर्यंत शहरी माणसाला पोहोचणं शक्य होत नाही, म्हणून हा लोकबिरादरी प्रकल्पच ठाणेकरांच्या दारापाशी आला होता. या प्रदर्शनाला ठाणेकर कसा प्रतिसाद देतात यावर संवेदनांची, सुसंस्कृतपणाची आणि दानशूरतेची कसोटी लागणार होती. त्या कसोटीवर ठाणेकर खरे उतरले. हजारो ठाणेकरांनी या प्रदर्शनाला भेट दिली. तिथे ठेवलेल्या मदतीच्या पेट्यांमध्ये प्रत्येकानेच आपल्याला झेपेल एवढी आथिर्क मदत केली. चेक आणि रोख अशा स्वरुपात आलेली ही मदत १५ लाख रुपयांच्या घरात असल्याचे सागण्यात आले. पालक संस्कारक्षम वयात असलेल्या आपल्या मुलांना तिकडे घेऊन येत होते. आपण जगत असलेल्या आयुष्यापेक्षा सर्वस्वी भिन्न, जळजळीत वास्तव आपल्या मुलांना दाखवत होते. फोटोंमधले हे वास्तव बघून अनेक तरुणांचे मन हेलावले. त्यांनी या प्रकल्पात काही दिवस स्वयंसेवक म्हणून काम करण्याची तयारीही दर्शविली आहे. या प्रकल्पातल्या आदिवासींनी आणि कुष्ठरोज्यांनी स्पेशल ग्रिटींग तयार केली आहेत. एका ग्रिटींगची किंमत अवघी १३ रुपये होती. दररोजी एक हजार ग्रिटींग विकली जात होती. ठाणेकरांच्या या प्रतिसादामुळे आयोजकही भारावले होते.
या प्रकल्पातील आदिवासी आश्रमशाळेत ६५० मुलं शिकतात. मुलामुलींसाठी स्वतंत्र वसतीगृहे आहेत. इथे बारावीपर्यंत शिक्षणाची सोय आहे. आदिवासींना इथे विविध कौशल्याची कामं शिकवली जातात. स्थानिक कला व उपलब्ध साधनसामग्रीचा विचार करून त्यांना बांबू क्राफ्ट, सुतारकाम, मेटल क्राफ्ट, शिवणकाम व संगीताचे प्रशिक्षण दिलं जातं. आदिवासींसाठी सुसज्ज दवाखाना आहे. ५० रुज्ण राहू शकतील, असे वॉर्ड, सोनोग्राफी, एक्सरे, पॅथॉलॉजी लॅब, डिलिव्हरी रूम, ऑपरेशन थिएटर अशा सर्व सोयी इथे उपलब्ध आहेत आणि विशेष म्हणजे आदिवासींना त्या विनामूल्य आहेत. या वैद्यकिय सुविधेचा लाभ ४५ हजारांहून अधिक आदिवासी घेत असून वर्षाकाठी इथे वेगवेगळ्या प्रकारच्या ३०० शस्त्रक्रिया केल्या जातात. या साऱ्या योजना ठाणेकरांनी दिलेल्या निधीतून अधिक प्रभावीपणे राबविता येणार आहेत. मदतीचा ओघ असाच सुरू राहिला तर अशा प्रकारच्या चांगल्या प्रकल्पांना पैशांची कधीच ददात भासणार नाही.
Wednesday, September 23, 2009
Article by Shri. Prashant More - LOKSATTA - THANE
रविवार , ८ फेब्रुवारी २००९
(सविस्तर वृत्त)
‘आनंदवन' भुवनी!
प्रशांत मोरे
सगे-सोयरे आणि समाजाने वाळीत टाकलेल्या कुष्ठरोग्यांनी स्वकष्टाने उभारलेली आदर्श वसाहत, एवढय़ापुरतीच आता आनंदवनची ओळख सीमित राहिलेली नाही. ‘श्रम ही है श्रीराम हमारा’ हा बाबा आमटे यांनी दिलेला मंत्र आचरणात आणून प्रतिकूल परिस्थितीला धैर्याने तोंड देत आनंदवनातले हे रहिवासी सन्मानाने जगायला शिकलेच, शिवाय आजूबाजूच्या हताश आणि निराश समाजजीवनातही त्यांनी चैतन्याचे बीज पेरले. येत्या ९ फेब्रुवारीला बाबा आमटे यांचा प्रथम स्मृतिदिन. या निमित्ताने आनंदवन, झरी-झामणी, हेमलकसा आणि सोमनाथ या प्रकल्पांना भेट देऊन लिहिलेला वृत्तान्त..
महाराष्ट्रातील वर्धा जिल्ह्यात वरोरा या छोटय़ा शहरात कुष्ठरोगामुळे समाजाने वाळीत टाकलेल्या उपेक्षितांनी बाबा आमटेंच्या प्रेरणेने शासनाने दिलेल्या ओबडधोबड जागेत ‘आनंदवन’ नावाचे नंदनवन उभारले. कुणाच्याही दयेवर अवलंबून न राहता स्वकष्टाने शून्यातून स्वर्ग साकारण्याची किमया बाबांच्या या जिगरबाज अनुयायींनी दाखवली. लौकिक आयुष्यातून बाबा नावाचा सूर्य आता अस्तंगत झाला असला तरी आनंदवनाच्या मातीत त्यांनी पेरलेल्या जिद्द आणि आत्मविश्वासाच्या प्रकाशाने येथील जवळजवळ प्रत्येकजण एका विशिष्ट प्रेरित
ध्येयाने जीवनात वाटचाल करताना दिसतो. गमाविण्यासारखं काहीही शिल्लक नसणाऱ्यांनी येथे फुलविलेले सृजनाचे मळे थक्क करून सोडतातच, शिवाय जगण्याचा एक नवा धडा शिकवून जातात.
४५० एकर जागेत वसलेल्या या प्रतिसृष्टीत सध्या अडीच हजार कुष्ठरोगी राहतात. शेतकी महाविद्यालय, मूकबधिर विद्यालय, अंध विद्यालय, कला, वाणिज्य, विज्ञान महाविद्यालय अशा साऱ्या शैक्षणिक सुविधा आनंदवनात आहेत. शिवाय हातमाग, यंत्रमाग, सायकल निर्मिती, प्लास्टिक पुनर्वापर इ. २४ प्रकल्प येथे अव्याहतपणे सुरू आहेत. स्वत:च्या व्यंगावर कष्टाने मात करीत हसत हसत स्वाभिमानाने जीवन जगणारी, अतिशय सामान्य आयुष्यातही असामान्य कर्तृत्व करून दाखविणारी माणसं येथे भेटतात.
शकुंतला बारिंगे ही हाताने लुळी असणारी तरुणी पायाने ग्रीटिंग कार्डासारखे कलाकुसरीचे काम करताना येथे दिसते. प्रल्हाद ठक हे येथील मूकबधिर विद्यालयात चित्रकला शिक्षक आहेत. पोलिओमुळे आलेल्या अपंगत्वावर मात करून या जिद्दी कलावंताने अतिशय जिद्दीने आपली कला जोपासली आहे. अलिकडेच त्यांनी एकटय़ाने एक लाख चौरस फूट रांगोळी सलग तीन दिवस काम करून रेखाटली आहे. त्यासाठी त्यांना तीन ट्रॅक्टर भरून रांगोळी लागली. नागपूर कला महाविद्यालयातून चित्रकलेचे प्रशिक्षण घेतलेल्या या तरुण कलावंताने स्वत:च्या रक्ताने तब्बल ७० क्रांतिकारकांची चित्रे रेखाटली आहेत. या चित्रांचे मुंबईतील कलादालनात प्रदर्शन भरविण्याची त्यांची इच्छा आहे.
जिज्ञासा कुबडे-चवळदार ही अशीच एक जिद्दी तरुणी. वयाच्या १९ व्या वर्षी सेकंड इअर बी.ए.ला असताना नेत्रदोष उद्भवून तिला अंधत्व आले. अर्थात पुढचे शिक्षण थांबले. मग मतिमंदांच्या शाळेत ती योग आणि संगीत शिकवू लागली. २००० मध्ये जिज्ञासा आनंदवनात आली आणि इथेच तिच्या जीवनाला एक वेगळी दिशा मिळाली. डॉ. भारती आमटेंच्या प्रेरणेने ती अॅस्ट्रॉलॉजी, रेकी, नॅचरोपॅथी, अॅक्युप्रेशर शिकली. बंगळूर येथे जाऊन मायक्रोसॉफ्टने खास अंधांसाठी विकसित केलेल्या ‘जॉस’ या संगणक प्रणालीचा वापर करून तिने एमएलसीआयटी केले. सध्या व्हॉइस फिडबॅक असणाऱ्या या सॉफ्टवेअरचा वापर करून आनंदवनमध्ये ती अंधांना संगणक प्रशिक्षण देते.
सध्या तिच्या केंद्रात ९५ विद्यार्थी-विद्यार्थिनी आहेत.
आनंदवनापासून ७० किलोमीटर अंतरावर डॉ. विकास आमटे, अरुण कदम आणि सहकाऱ्यांनी झरी-झामणी येथे स्थानिक शेतकऱ्यांना मदत करणारा प्रकल्प दोन वर्षांपूर्वी सुरू केला. ३५ हेक्टर जागेत स्थानिक तरुणांना विश्वासात घेऊन आनंदवनासारखीच प्रतिसृष्टी उभारण्याचे या मंडळींचे प्रयत्न आहेत.
गावातील अधिकाधिक जमीन ओलिताखाली यावी म्हणून मूळ गव्हाण गावातील नाल्यावर टायर आणि काँक्रिटच्या सहाय्याने बंधारा बांधला. आधुनिक पद्धतीने शेती करण्याचे तंत्र शिकविले. यवतमाळ जिल्ह्यातील या दुष्काळी भागात पूर्वी एकही जण भाजीपाला पिकवीत नव्हता. आता प्रकल्पाचा कित्ता गिरवीत तब्बल ९३ जण भाजीपाला लावू लागले आहेत.
आंध्र प्रदेशच्या सीमेवरील या भागात कोलाम आदिवासींचे वास्तव्य राहतात. नागेपल्ली हे चंद्रपूर जिल्ह्यातले ठिकाण म्हणजे आनंदवनहून हेमलकसाला जाणारा बेसकॅम्प आहे. जगन भाऊ (जगन्नाथ मसकले) आणि मुक्ताताई हे सदा हसतमुख जोडपे या कॅम्पची व्यवस्था पाहतात. पूर्वी आनंदवनहून हेमलकसा येथे जाताना नागेपल्लीपर्यंतच पक्का रस्ता होता. त्यामुळे आनंदवनातले निरोप हेमलकसा येथे पोहोचविण्याचे काम जगनभाऊंनी मोठय़ा कष्टाने केले. आजही ते आपली कामगिरी चोख बजावीत आहेत. चंद्रपूर जिल्ह्यातील मूळ तालुक्यातील सोमनाथ प्रकल्प म्हणजे आनंदवनचे धान्य कोठार. येथील १३०० एकर जागेत विविध प्रकारची धान्ये आणि भाजीपाला पिकविला जातो. हरिभाऊ बागडे, बदलापूरहून आनंदवनमध्ये स्वच्छेने राहण्यास आलेले प्रमोद बक्षी आणि इतर या प्रकल्पाची देखभाल करतात. प्रकाश आणि मंदा आमटे हे दाम्पत्य तसेच सहकाऱ्यांचा हेमलकसा येथील लोक बिरादरी प्रकल्प या घनदाट अरण्यात वर्षांनुवर्षे पशुवत जीवन जगणाऱ्या ‘माडिया गौड’ या आदिवासी जमातीसाठी जणू वरदान ठरला आहे. आदिवासींच्या आरोग्याबरोबरच त्यांच्या पुढील पिढय़ांना शिक्षण देण्याची कामगिरीही या प्रकल्पाने समर्थपणे पार पाडलेली दिसते. आपण काहीतरी वेगळं, समाजहिताचं महान कार्य करतोय, असा अजिबात आव न आणता ही सारी मंडळी आपापल्या कामात मग्न दिसतात. हेमलकसा आणि सोमनाथ प्रकल्पात माणसांबरोबरच बिबळे, कोल्हे, हरिण, अस्वल, साप आदी वन्यप्राणीही गुण्यागोविंदाने नांदताना दिसतात. साधनाताई आमटे, सीताकांत प्रभू, साठेकाका, आनंदवन कुटुंबास स्वत:चे माहेर संबोधणारी अमेरिकेतील चंदा आठले अशी अनेक व्यक्तिमत्त्वे इथे भेटतात. मग सारे काही मनोहर असूनही आपल्याला उदास का वाटते, असा प्रश्न येथे फिरताना आपल्याला पडतो. शहरी धावपळीतून आलेले अस्वस्थपण कुठल्या कुठे पळून जाते. मंदीची धास्ती वाटेनाशी होते. कारण ‘आनंदवन’ समूह हे आता केवळ कुष्ठरोग्यांचे पुनर्वसन किंवा आदिवासींना आरोग्य आणि शिक्षण सुविधा पुरविणारे केंद्र राहिलेले नाही.
प्रत्येकाच्या मनाला उभारी येईल, एवढे स्पिरिट या प्रतिसृष्टीत काठोकाठ भरलेले आहे. मरगळलेलं, काहीसं सुस्तावलेलं आपलं आयुष्य चार्ज करण्याची शक्ती या आनंदयात्रेतून मिळते.
संपर्क- आनंदवन- ९५७१७६/२८२०३४, २८२४२५
हेमलकसा- ९५७१३४-२२०००१, ९४२३१२१८०३.
Email- moreprashant2000@gmail.com
(सविस्तर वृत्त)
‘आनंदवन' भुवनी!
प्रशांत मोरे
सगे-सोयरे आणि समाजाने वाळीत टाकलेल्या कुष्ठरोग्यांनी स्वकष्टाने उभारलेली आदर्श वसाहत, एवढय़ापुरतीच आता आनंदवनची ओळख सीमित राहिलेली नाही. ‘श्रम ही है श्रीराम हमारा’ हा बाबा आमटे यांनी दिलेला मंत्र आचरणात आणून प्रतिकूल परिस्थितीला धैर्याने तोंड देत आनंदवनातले हे रहिवासी सन्मानाने जगायला शिकलेच, शिवाय आजूबाजूच्या हताश आणि निराश समाजजीवनातही त्यांनी चैतन्याचे बीज पेरले. येत्या ९ फेब्रुवारीला बाबा आमटे यांचा प्रथम स्मृतिदिन. या निमित्ताने आनंदवन, झरी-झामणी, हेमलकसा आणि सोमनाथ या प्रकल्पांना भेट देऊन लिहिलेला वृत्तान्त..
महाराष्ट्रातील वर्धा जिल्ह्यात वरोरा या छोटय़ा शहरात कुष्ठरोगामुळे समाजाने वाळीत टाकलेल्या उपेक्षितांनी बाबा आमटेंच्या प्रेरणेने शासनाने दिलेल्या ओबडधोबड जागेत ‘आनंदवन’ नावाचे नंदनवन उभारले. कुणाच्याही दयेवर अवलंबून न राहता स्वकष्टाने शून्यातून स्वर्ग साकारण्याची किमया बाबांच्या या जिगरबाज अनुयायींनी दाखवली. लौकिक आयुष्यातून बाबा नावाचा सूर्य आता अस्तंगत झाला असला तरी आनंदवनाच्या मातीत त्यांनी पेरलेल्या जिद्द आणि आत्मविश्वासाच्या प्रकाशाने येथील जवळजवळ प्रत्येकजण एका विशिष्ट प्रेरित
ध्येयाने जीवनात वाटचाल करताना दिसतो. गमाविण्यासारखं काहीही शिल्लक नसणाऱ्यांनी येथे फुलविलेले सृजनाचे मळे थक्क करून सोडतातच, शिवाय जगण्याचा एक नवा धडा शिकवून जातात.
४५० एकर जागेत वसलेल्या या प्रतिसृष्टीत सध्या अडीच हजार कुष्ठरोगी राहतात. शेतकी महाविद्यालय, मूकबधिर विद्यालय, अंध विद्यालय, कला, वाणिज्य, विज्ञान महाविद्यालय अशा साऱ्या शैक्षणिक सुविधा आनंदवनात आहेत. शिवाय हातमाग, यंत्रमाग, सायकल निर्मिती, प्लास्टिक पुनर्वापर इ. २४ प्रकल्प येथे अव्याहतपणे सुरू आहेत. स्वत:च्या व्यंगावर कष्टाने मात करीत हसत हसत स्वाभिमानाने जीवन जगणारी, अतिशय सामान्य आयुष्यातही असामान्य कर्तृत्व करून दाखविणारी माणसं येथे भेटतात.
शकुंतला बारिंगे ही हाताने लुळी असणारी तरुणी पायाने ग्रीटिंग कार्डासारखे कलाकुसरीचे काम करताना येथे दिसते. प्रल्हाद ठक हे येथील मूकबधिर विद्यालयात चित्रकला शिक्षक आहेत. पोलिओमुळे आलेल्या अपंगत्वावर मात करून या जिद्दी कलावंताने अतिशय जिद्दीने आपली कला जोपासली आहे. अलिकडेच त्यांनी एकटय़ाने एक लाख चौरस फूट रांगोळी सलग तीन दिवस काम करून रेखाटली आहे. त्यासाठी त्यांना तीन ट्रॅक्टर भरून रांगोळी लागली. नागपूर कला महाविद्यालयातून चित्रकलेचे प्रशिक्षण घेतलेल्या या तरुण कलावंताने स्वत:च्या रक्ताने तब्बल ७० क्रांतिकारकांची चित्रे रेखाटली आहेत. या चित्रांचे मुंबईतील कलादालनात प्रदर्शन भरविण्याची त्यांची इच्छा आहे.
जिज्ञासा कुबडे-चवळदार ही अशीच एक जिद्दी तरुणी. वयाच्या १९ व्या वर्षी सेकंड इअर बी.ए.ला असताना नेत्रदोष उद्भवून तिला अंधत्व आले. अर्थात पुढचे शिक्षण थांबले. मग मतिमंदांच्या शाळेत ती योग आणि संगीत शिकवू लागली. २००० मध्ये जिज्ञासा आनंदवनात आली आणि इथेच तिच्या जीवनाला एक वेगळी दिशा मिळाली. डॉ. भारती आमटेंच्या प्रेरणेने ती अॅस्ट्रॉलॉजी, रेकी, नॅचरोपॅथी, अॅक्युप्रेशर शिकली. बंगळूर येथे जाऊन मायक्रोसॉफ्टने खास अंधांसाठी विकसित केलेल्या ‘जॉस’ या संगणक प्रणालीचा वापर करून तिने एमएलसीआयटी केले. सध्या व्हॉइस फिडबॅक असणाऱ्या या सॉफ्टवेअरचा वापर करून आनंदवनमध्ये ती अंधांना संगणक प्रशिक्षण देते.
सध्या तिच्या केंद्रात ९५ विद्यार्थी-विद्यार्थिनी आहेत.
आनंदवनापासून ७० किलोमीटर अंतरावर डॉ. विकास आमटे, अरुण कदम आणि सहकाऱ्यांनी झरी-झामणी येथे स्थानिक शेतकऱ्यांना मदत करणारा प्रकल्प दोन वर्षांपूर्वी सुरू केला. ३५ हेक्टर जागेत स्थानिक तरुणांना विश्वासात घेऊन आनंदवनासारखीच प्रतिसृष्टी उभारण्याचे या मंडळींचे प्रयत्न आहेत.
गावातील अधिकाधिक जमीन ओलिताखाली यावी म्हणून मूळ गव्हाण गावातील नाल्यावर टायर आणि काँक्रिटच्या सहाय्याने बंधारा बांधला. आधुनिक पद्धतीने शेती करण्याचे तंत्र शिकविले. यवतमाळ जिल्ह्यातील या दुष्काळी भागात पूर्वी एकही जण भाजीपाला पिकवीत नव्हता. आता प्रकल्पाचा कित्ता गिरवीत तब्बल ९३ जण भाजीपाला लावू लागले आहेत.
आंध्र प्रदेशच्या सीमेवरील या भागात कोलाम आदिवासींचे वास्तव्य राहतात. नागेपल्ली हे चंद्रपूर जिल्ह्यातले ठिकाण म्हणजे आनंदवनहून हेमलकसाला जाणारा बेसकॅम्प आहे. जगन भाऊ (जगन्नाथ मसकले) आणि मुक्ताताई हे सदा हसतमुख जोडपे या कॅम्पची व्यवस्था पाहतात. पूर्वी आनंदवनहून हेमलकसा येथे जाताना नागेपल्लीपर्यंतच पक्का रस्ता होता. त्यामुळे आनंदवनातले निरोप हेमलकसा येथे पोहोचविण्याचे काम जगनभाऊंनी मोठय़ा कष्टाने केले. आजही ते आपली कामगिरी चोख बजावीत आहेत. चंद्रपूर जिल्ह्यातील मूळ तालुक्यातील सोमनाथ प्रकल्प म्हणजे आनंदवनचे धान्य कोठार. येथील १३०० एकर जागेत विविध प्रकारची धान्ये आणि भाजीपाला पिकविला जातो. हरिभाऊ बागडे, बदलापूरहून आनंदवनमध्ये स्वच्छेने राहण्यास आलेले प्रमोद बक्षी आणि इतर या प्रकल्पाची देखभाल करतात. प्रकाश आणि मंदा आमटे हे दाम्पत्य तसेच सहकाऱ्यांचा हेमलकसा येथील लोक बिरादरी प्रकल्प या घनदाट अरण्यात वर्षांनुवर्षे पशुवत जीवन जगणाऱ्या ‘माडिया गौड’ या आदिवासी जमातीसाठी जणू वरदान ठरला आहे. आदिवासींच्या आरोग्याबरोबरच त्यांच्या पुढील पिढय़ांना शिक्षण देण्याची कामगिरीही या प्रकल्पाने समर्थपणे पार पाडलेली दिसते. आपण काहीतरी वेगळं, समाजहिताचं महान कार्य करतोय, असा अजिबात आव न आणता ही सारी मंडळी आपापल्या कामात मग्न दिसतात. हेमलकसा आणि सोमनाथ प्रकल्पात माणसांबरोबरच बिबळे, कोल्हे, हरिण, अस्वल, साप आदी वन्यप्राणीही गुण्यागोविंदाने नांदताना दिसतात. साधनाताई आमटे, सीताकांत प्रभू, साठेकाका, आनंदवन कुटुंबास स्वत:चे माहेर संबोधणारी अमेरिकेतील चंदा आठले अशी अनेक व्यक्तिमत्त्वे इथे भेटतात. मग सारे काही मनोहर असूनही आपल्याला उदास का वाटते, असा प्रश्न येथे फिरताना आपल्याला पडतो. शहरी धावपळीतून आलेले अस्वस्थपण कुठल्या कुठे पळून जाते. मंदीची धास्ती वाटेनाशी होते. कारण ‘आनंदवन’ समूह हे आता केवळ कुष्ठरोग्यांचे पुनर्वसन किंवा आदिवासींना आरोग्य आणि शिक्षण सुविधा पुरविणारे केंद्र राहिलेले नाही.
प्रत्येकाच्या मनाला उभारी येईल, एवढे स्पिरिट या प्रतिसृष्टीत काठोकाठ भरलेले आहे. मरगळलेलं, काहीसं सुस्तावलेलं आपलं आयुष्य चार्ज करण्याची शक्ती या आनंदयात्रेतून मिळते.
संपर्क- आनंदवन- ९५७१७६/२८२०३४, २८२४२५
हेमलकसा- ९५७१३४-२२०००१, ९४२३१२१८०३.
Email- moreprashant2000@gmail.com
Sunday, September 20, 2009
Friday, September 18, 2009
New in Maharashtra Times about opening of Exhibition of Lok Biradari Prakalp
भरत जाधवचे लोकबिरादरीसाठी स्पेशल शो
19 Sep 2009, 0201 hrs IST
म. टा. प्रतिनिधी
'हेमलकसाचा लोकबिरादरीसारखा प्रकल्प कथा नसून वास्तव आहे. या वास्तवाची जाणीव झाल्यावर, केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करायला हवे' अशा शब्दात मराठीचा आघाडीचा स्टार भरत जाधव आणि सुनिल बवेर् यांनी लोकबिरादरी प्रकल्पाला हातभार लावण्याचा निर्धार व्यक्त केला. त्यासाठी नाटक आणि कार्यक्रमांचे स्पेशल प्रयोग आयोजित करण्याचेही त्यांनी शुक्रवारी ठाण्यात जाहीर केले.
भरत जाधव आणि सुनिल बवेर् यांच्या उपस्थितीत लोकबिरादरी प्रकल्पाच्या फोटो प्रदर्शनाचे उद्घाटन शुक्रवारी ठाण्यातील शुभंकरोती हॉल येथे झाले. उद्घाटनानंतर बोलताना अत्यंत अनौपचारिक आणि आत्मियतेने भरत आणि सुनिल बवेर् यांनी प्रकल्पासाठी मदतीचा आश्वासक हात पुढे केला. हेमलकासाचा लोकबिरादरी प्रकल्पापुढे शद्ब थिटे पडतात. इतके मोठे काम करण्याचा विचारही कुणी करू शकत नाही. तसेच, हे काम पाहिल्यानंतर आम्ही काहीच करत नसल्याची खात्री पटते आणि एवढ्या मोठ्या कामात आपले काहीही योगदान नसल्याची खंत सुनिलने यावेळी व्यक्त केली. तसेच, भरतनेही यावेळी आनंदवनात नाटक करण्याचा योग आला नाही याबाबत खंत व्यक्त केली. लोकबिरादरी प्रकल्प पाहिल्यानंतर मानात अनेक प्रश्न निर्माण झाले. त्यांची उत्तरे शोधण्यासाठी प्रकल्पासाठी मदतीचा हात पुढे करणार असल्याचे या दोन अभिनेत्यांनी सांगितले.
बाबा आमटे यांचे नातू आणि या प्रदर्शनाचे आयोजक अनिकेत आमटे यांनी सामाजिक जाणिवांचे भान जपत कार्यक्रमाला उपस्थित राहिल्याबद्दल या दोन अभिनेत्यांचे आभार मानले. ठाण्यातल्या न्यू इंज्लिश स्कूलच्या मागच्याबाजूस असलेल्या शुभंकरोती हॉल येथे २१ सप्टेंबरपर्यंत सकाळी १० ते रात्री ९ या कालावधीत सुरू राहणार आहे. येथे हेमलकसाच्या आदिवासींनी हातांनी बनवलेल्या वस्तूही विक्रीसाठी उपलब्ध आहेत. हेमलकसा प्रकल्पाला लागणाऱ्या निधीच्या उभारणीसाठी या प्रदर्शनाचे आयोजन करण्यात आले असून ठाणेकरांनी मोठ्या संख्येने प्रदर्शनाला उपस्थिती लावण्याचे आवाहन आयोजकांनी केले आहे.
19 Sep 2009, 0201 hrs IST
म. टा. प्रतिनिधी
'हेमलकसाचा लोकबिरादरीसारखा प्रकल्प कथा नसून वास्तव आहे. या वास्तवाची जाणीव झाल्यावर, केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करायला हवे' अशा शब्दात मराठीचा आघाडीचा स्टार भरत जाधव आणि सुनिल बवेर् यांनी लोकबिरादरी प्रकल्पाला हातभार लावण्याचा निर्धार व्यक्त केला. त्यासाठी नाटक आणि कार्यक्रमांचे स्पेशल प्रयोग आयोजित करण्याचेही त्यांनी शुक्रवारी ठाण्यात जाहीर केले.
भरत जाधव आणि सुनिल बवेर् यांच्या उपस्थितीत लोकबिरादरी प्रकल्पाच्या फोटो प्रदर्शनाचे उद्घाटन शुक्रवारी ठाण्यातील शुभंकरोती हॉल येथे झाले. उद्घाटनानंतर बोलताना अत्यंत अनौपचारिक आणि आत्मियतेने भरत आणि सुनिल बवेर् यांनी प्रकल्पासाठी मदतीचा आश्वासक हात पुढे केला. हेमलकासाचा लोकबिरादरी प्रकल्पापुढे शद्ब थिटे पडतात. इतके मोठे काम करण्याचा विचारही कुणी करू शकत नाही. तसेच, हे काम पाहिल्यानंतर आम्ही काहीच करत नसल्याची खात्री पटते आणि एवढ्या मोठ्या कामात आपले काहीही योगदान नसल्याची खंत सुनिलने यावेळी व्यक्त केली. तसेच, भरतनेही यावेळी आनंदवनात नाटक करण्याचा योग आला नाही याबाबत खंत व्यक्त केली. लोकबिरादरी प्रकल्प पाहिल्यानंतर मानात अनेक प्रश्न निर्माण झाले. त्यांची उत्तरे शोधण्यासाठी प्रकल्पासाठी मदतीचा हात पुढे करणार असल्याचे या दोन अभिनेत्यांनी सांगितले.
बाबा आमटे यांचे नातू आणि या प्रदर्शनाचे आयोजक अनिकेत आमटे यांनी सामाजिक जाणिवांचे भान जपत कार्यक्रमाला उपस्थित राहिल्याबद्दल या दोन अभिनेत्यांचे आभार मानले. ठाण्यातल्या न्यू इंज्लिश स्कूलच्या मागच्याबाजूस असलेल्या शुभंकरोती हॉल येथे २१ सप्टेंबरपर्यंत सकाळी १० ते रात्री ९ या कालावधीत सुरू राहणार आहे. येथे हेमलकसाच्या आदिवासींनी हातांनी बनवलेल्या वस्तूही विक्रीसाठी उपलब्ध आहेत. हेमलकसा प्रकल्पाला लागणाऱ्या निधीच्या उभारणीसाठी या प्रदर्शनाचे आयोजन करण्यात आले असून ठाणेकरांनी मोठ्या संख्येने प्रदर्शनाला उपस्थिती लावण्याचे आवाहन आयोजकांनी केले आहे.
Thursday, September 17, 2009
Lokastta - Interview of Shri. Aniket Prakash Amte
हेमलकसाची लोकबिरादरी नव्या कार्यकर्त्यांच्या शोधात 18th Sept. 2009
ठाणे/प्रतिनिधी - आनंदवन असो वा हेमलकसाचा लोकबिरादरी प्रकल्प, हे काही एकटय़ाचे काम नाही. बाबा आमटे यांच्या प्रेरणेने आणि त्यांचे काम पाहून प्रभावित झालेल्या अनेक कार्यकर्त्यांमुळे समाजसेवेचा हा जगन्नाथाचा रथ अव्याहतपणे सुरू आहे. दिवसेंदिवस काम वाढत असून कार्यकर्त्यांची संख्या मात्र तेवढीच आहे. त्यामुळे कार्यकर्ते आणि विविध प्रकल्पांसाठी लागणारा निधी संकलित करण्यासाठी दोन वर्षापासून प्रदर्शनाच्या रूपाने हा प्रकल्प महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये मांडला जातोय. त्यातून गावोगावी नवे मित्र, कार्यकर्ते आणि मोठय़ा प्रमाणात मदत मिळतेय, असे आमटे परिवाराच्या तिसऱ्या पिढीचे प्रतिनिधी डॉ. प्रकाश आमटे यांचे चिरंजीव डॉ. अनिकेत आमटे यांनी येथील प्रदर्शनाच्या निमित्ताने गुरुवारी आयोजित पत्रकार परिषदेत सांगितले.
नौपाडातील राम मारुती रोडवरील शुभंकरोती सभागृहात १८ ते २१ सप्टेंबर दरम्यान हेमलकसाचा हा लोकबिरादरी प्रकल्प ठाण्यात नागरिकांना पाहण्यासाठी उपलब्ध आहे. तब्बल १५० छायाचित्रे आणि स्थानिक आदिवासींनी बनविलेल्या वस्तू या प्रदर्शनात मांडण्यात आल्या आहेत. डॉ. अनिकेत आमटे, त्यांच्या पत्नी समीक्षा आमटे आणि आनंदवन व हेमलकसा प्रकल्पांमधील दुवा म्हणून काम करणारे नागापल्ली येथील जगनभाऊ उर्फ जगन्नाथ मचकले यानिमित्त सध्या ठाण्यात आहेत.
महाराष्ट्रातील अनेकांना हेमलकसा अथवा आनंदवनला भेट देण्याची इच्छा असते, पण वेळेअभावी सर्वानाच जायला जमते असे नाही. त्यामुळे प्रदर्शनाचा उपक्रम सुरू केला आणि त्याला खूप चांगला प्रतिसादही मिळू लागल्याचे डॉ. अनिकेत यांनी सांगितले. अनेक मुलांनी आपले वाढदिवस करणे सोडून देऊन ते पैसे या प्रकल्पाला द्यायला सुरुवात केली आहे. आनंदवन समूहातील विविध प्रकल्पांना निधी लागतोच, पण त्याचबरोबर किमान एक-दोन वर्षे काम करू शकणाऱ्या कार्यकर्त्यांचीही गरज आहे. प्रदर्शन भरू लागल्यापासून हेमलकसाला येणाऱ्या पर्यटकांच्या संख्येत वाढ झाल्याचेही त्यांनी सांगितले. हेमलकसा येथे आरोग्य केंद्राच्या बरोबरीनेच आश्रमशाळेचाही पसारा वाढत आहे. अज्ञान, अंधश्रद्धा आणि दारिद्रय़ाच्या दुष्टचक्रात अडकलेल्या आदिवासी समाजाच्या उद्धाराचे काम डॉ. प्रकाश आमटे, मंदाकिनी आमटे आणि त्यांचे कुटुंबीय गेली अनेक वर्षे करीत आहे. अजूनही त्या भागात शाळेत मुलींचे प्रमाण कमी आहे. मुलींसाठी हेमलकसा येथे नवे वसतिगृह उभारण्याची योजना आहे.
प्रत्येकाला हेमलकसा अथवा आनंदवनात येऊन काम करता येईलच असे नाही, किंबहुना ते अपेक्षितही नाही. मात्र आपल्या सुरक्षित चाकोरीबद्ध आयुष्याच्या पलीकडेही एक जग आहे. त्या जगातील दुख अपार आहे, याची जाणीव हा प्रकल्प पाहून होते आणि आपापल्या सभोवताली दिसणारे दुख कमी करण्याची संवेदना जागृत होते. ठाणे परिसरातील रहिवाशांनी विशेषत तरुणांनी या प्रदर्शनाला भेट देऊन यथाशक्ती या प्रकल्पास सहाय्य करावे, असे आवाहन आनंदवन स्नेही मंडळाच्या वतीने करण्यात आले आहे.
ठाणे/प्रतिनिधी - आनंदवन असो वा हेमलकसाचा लोकबिरादरी प्रकल्प, हे काही एकटय़ाचे काम नाही. बाबा आमटे यांच्या प्रेरणेने आणि त्यांचे काम पाहून प्रभावित झालेल्या अनेक कार्यकर्त्यांमुळे समाजसेवेचा हा जगन्नाथाचा रथ अव्याहतपणे सुरू आहे. दिवसेंदिवस काम वाढत असून कार्यकर्त्यांची संख्या मात्र तेवढीच आहे. त्यामुळे कार्यकर्ते आणि विविध प्रकल्पांसाठी लागणारा निधी संकलित करण्यासाठी दोन वर्षापासून प्रदर्शनाच्या रूपाने हा प्रकल्प महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये मांडला जातोय. त्यातून गावोगावी नवे मित्र, कार्यकर्ते आणि मोठय़ा प्रमाणात मदत मिळतेय, असे आमटे परिवाराच्या तिसऱ्या पिढीचे प्रतिनिधी डॉ. प्रकाश आमटे यांचे चिरंजीव डॉ. अनिकेत आमटे यांनी येथील प्रदर्शनाच्या निमित्ताने गुरुवारी आयोजित पत्रकार परिषदेत सांगितले.
नौपाडातील राम मारुती रोडवरील शुभंकरोती सभागृहात १८ ते २१ सप्टेंबर दरम्यान हेमलकसाचा हा लोकबिरादरी प्रकल्प ठाण्यात नागरिकांना पाहण्यासाठी उपलब्ध आहे. तब्बल १५० छायाचित्रे आणि स्थानिक आदिवासींनी बनविलेल्या वस्तू या प्रदर्शनात मांडण्यात आल्या आहेत. डॉ. अनिकेत आमटे, त्यांच्या पत्नी समीक्षा आमटे आणि आनंदवन व हेमलकसा प्रकल्पांमधील दुवा म्हणून काम करणारे नागापल्ली येथील जगनभाऊ उर्फ जगन्नाथ मचकले यानिमित्त सध्या ठाण्यात आहेत.
महाराष्ट्रातील अनेकांना हेमलकसा अथवा आनंदवनला भेट देण्याची इच्छा असते, पण वेळेअभावी सर्वानाच जायला जमते असे नाही. त्यामुळे प्रदर्शनाचा उपक्रम सुरू केला आणि त्याला खूप चांगला प्रतिसादही मिळू लागल्याचे डॉ. अनिकेत यांनी सांगितले. अनेक मुलांनी आपले वाढदिवस करणे सोडून देऊन ते पैसे या प्रकल्पाला द्यायला सुरुवात केली आहे. आनंदवन समूहातील विविध प्रकल्पांना निधी लागतोच, पण त्याचबरोबर किमान एक-दोन वर्षे काम करू शकणाऱ्या कार्यकर्त्यांचीही गरज आहे. प्रदर्शन भरू लागल्यापासून हेमलकसाला येणाऱ्या पर्यटकांच्या संख्येत वाढ झाल्याचेही त्यांनी सांगितले. हेमलकसा येथे आरोग्य केंद्राच्या बरोबरीनेच आश्रमशाळेचाही पसारा वाढत आहे. अज्ञान, अंधश्रद्धा आणि दारिद्रय़ाच्या दुष्टचक्रात अडकलेल्या आदिवासी समाजाच्या उद्धाराचे काम डॉ. प्रकाश आमटे, मंदाकिनी आमटे आणि त्यांचे कुटुंबीय गेली अनेक वर्षे करीत आहे. अजूनही त्या भागात शाळेत मुलींचे प्रमाण कमी आहे. मुलींसाठी हेमलकसा येथे नवे वसतिगृह उभारण्याची योजना आहे.
प्रत्येकाला हेमलकसा अथवा आनंदवनात येऊन काम करता येईलच असे नाही, किंबहुना ते अपेक्षितही नाही. मात्र आपल्या सुरक्षित चाकोरीबद्ध आयुष्याच्या पलीकडेही एक जग आहे. त्या जगातील दुख अपार आहे, याची जाणीव हा प्रकल्प पाहून होते आणि आपापल्या सभोवताली दिसणारे दुख कमी करण्याची संवेदना जागृत होते. ठाणे परिसरातील रहिवाशांनी विशेषत तरुणांनी या प्रदर्शनाला भेट देऊन यथाशक्ती या प्रकल्पास सहाय्य करावे, असे आवाहन आनंदवन स्नेही मंडळाच्या वतीने करण्यात आले आहे.
News in LOKSATTA dt. 17th Sept. 2009
हेमलकसाची लोकबिरादरी ठाण्यात
ठाणे/प्रतिनिधी - गडचिरोली जिल्ह्यातील हेमलकसा येथील आमटे कुटुंबीय संचालित लोकबिरादरी प्रकल्प प्रदर्शनाच्या रूपाने ठाणेकरांच्या भेटीस येत आहे. शुभंकरोती हॉल, न्यू इंग्लिश स्कूलजवळ, नौपाडा येथे १८ ते २१ सप्टेंबरदरम्यान सकाळी १० ते रात्री ९ दरम्यान हे प्रदर्शन नागरिकांसाठी खुले असेल.
१९७४ मध्ये बाबा आमटे यांनी हा प्रकल्प सुरू केला. त्यांचे पुत्र डॉ. प्रकाश आणि स्नुषा मंदाकिनी आमटे सुरुवातीपासून इथे कार्यरत आहेत. या प्रकल्पात दरवर्षी सरासरी ४५ हजार रुग्णांवर उपचार केले जातात, तसेच ३०० शस्त्रक्रियाही होतात. १९७६ मध्ये आदिवासींच्या मुला-मुलींची शिक्षणाची सोय व्हावी म्हणून येथे आश्रमशाळा सुरू करण्यात आली. सुरुवातीला त्यात २५ विद्यार्थी होते. सध्या या शाळेत ६५० विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत. तिथे बारावीपर्यंत शिक्षणाची सोय आहे.
वन्यप्रश्नण्यांचे अनाथालय हेही हेमलकसाच्या लोकबिरादरी प्रकल्पाचे वैशिष्टय़ आहे. या बहुउद्देशीय प्रकल्पास भेट देण्याची अनेकांची इच्छा असते, पण वेळेअभावी गडचिरोलीला जाणे सगळ्यांनाच जमत नाही. या प्रदर्शनाच्या निमित्ताने मुंबई-ठाणेकरांना छोटय़ा स्वरूपात का होईना, हा प्रकल्प समजावून घेता येईल. तसेच या समाजोपयोगी प्रकल्पास यथाशक्ती मदतही करता येईल. संपर्क- २५३४११८५/ ९८२१०१३६४१.
ठाणे/प्रतिनिधी - गडचिरोली जिल्ह्यातील हेमलकसा येथील आमटे कुटुंबीय संचालित लोकबिरादरी प्रकल्प प्रदर्शनाच्या रूपाने ठाणेकरांच्या भेटीस येत आहे. शुभंकरोती हॉल, न्यू इंग्लिश स्कूलजवळ, नौपाडा येथे १८ ते २१ सप्टेंबरदरम्यान सकाळी १० ते रात्री ९ दरम्यान हे प्रदर्शन नागरिकांसाठी खुले असेल.
१९७४ मध्ये बाबा आमटे यांनी हा प्रकल्प सुरू केला. त्यांचे पुत्र डॉ. प्रकाश आणि स्नुषा मंदाकिनी आमटे सुरुवातीपासून इथे कार्यरत आहेत. या प्रकल्पात दरवर्षी सरासरी ४५ हजार रुग्णांवर उपचार केले जातात, तसेच ३०० शस्त्रक्रियाही होतात. १९७६ मध्ये आदिवासींच्या मुला-मुलींची शिक्षणाची सोय व्हावी म्हणून येथे आश्रमशाळा सुरू करण्यात आली. सुरुवातीला त्यात २५ विद्यार्थी होते. सध्या या शाळेत ६५० विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत. तिथे बारावीपर्यंत शिक्षणाची सोय आहे.
वन्यप्रश्नण्यांचे अनाथालय हेही हेमलकसाच्या लोकबिरादरी प्रकल्पाचे वैशिष्टय़ आहे. या बहुउद्देशीय प्रकल्पास भेट देण्याची अनेकांची इच्छा असते, पण वेळेअभावी गडचिरोलीला जाणे सगळ्यांनाच जमत नाही. या प्रदर्शनाच्या निमित्ताने मुंबई-ठाणेकरांना छोटय़ा स्वरूपात का होईना, हा प्रकल्प समजावून घेता येईल. तसेच या समाजोपयोगी प्रकल्पास यथाशक्ती मदतही करता येईल. संपर्क- २५३४११८५/ ९८२१०१३६४१.
News in Maharashtra Times about exhibition in THANE
हेमलकसाचे वास्तवदर्शन घडवणारे फोटोप्रदर्शन ठाण्यात
17 Sep 2009, 0134 hrs IST
प्रिंट मेल Discuss शेअर सेव प्रतिक्रिया फॉन्ट:
म. टा. प्रतिनिधी। ठाणे
दिवंगत बाबा आमटेंनी सुरू केलेला आणि डॉ. प्रकाश व डॉ. मंदा आमटे यांच्या प्रयत्नांनी बहरलेला हेमलकसा इथल्या लोकबिरादरी प्रकल्पांचे काम पाहिले की शब्द थिटे पडतात. या प्रकल्पाचे फोटोप्रदर्शन ठाण्यातल्या राम मारूती रोड येथील शुभंकरोती हॉलमध्ये १८ ते २१ सप्टेंबर या कालावधीत पाहायला मिळेल. केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करण्याची जबाबदारी आता ठाणेकरांच्या खांद्यावर यानिमित्ताने आली आहे. बाबा आमटे यांच्या महारोगी सेवा समितीद्वारा २३ डिसेंबर १९७३ रोजी बाबांनीच प्रकल्पाची सुरुवात केली. गडचिरोली जिल्ह्यातील भामरागड तालुक्यातील हेमलकसा गावी माडिया गोंड जातीच्या आदिवासींना जनावरांपेक्षाही वाईट आयुष्य जगताना बाबांनी पाहिले व आदिवासींच्या सेवेसाठी प्रकल्पाची मुहूर्तमेढ रोवली. बाबांचे चिरंजीव डॉ. प्रकाश आणि त्यांच्या पत्नी डॉ. मंदा यांनी साडेतीन दशके अथक परिश्रम करून प्रकल्पाला आजचे रूप दिले. पर्लकोटा, पामुलगौतमी आणि इंदावतीच्या तीरावर माणूस जगवण्याचं काम सुरू आहे.
आदिवासींच्या मुलांसाठी बारावीपर्यंत आश्रमशाळा आहे. या आश्रमशाळेत ६५० मुले शिकतात. मुलामुलींसाठी स्वतंत्र वसतीगृहे आहेत. येथे स्थानिक कला व उपलब्ध साधनसामग्रीचा विचार करून त्यांना बांबू क्राफ्ट, सुतारकाम, मेटल क्राफ्ट, शिवणकाम व संगीताचे विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण दिले जाते. आदिवासींसाठी सुसज्ज दवाखाना आहे. १९७४ ला झोपडीत सुरू झालेल्या दवाखान्याचे स्वरूप आता पूर्ण बदलले आहे. दवाखान्यासाठी स्वतंत्र इमारत आहे. ५० पेशंट राहतील इतके वॉर्ड आहेत. सोनोग्राफी, एक्सरे, पॅथॉलॉजी लॅब, डिलिव्हरी रूम, ऑपरेशन थिएटर अशा सर्व सोयी येथे उपलब्ध आहेत व आदिवासींना या सोयी विनामूल्य आहेत. या वैद्यकीय सुविधेचा लाभ ४५ हजारांहून अधिक आदिवासी घेत असून, वर्षाकाठी येथे ३०० शस्त्रक्रिया होतात. वन्यप्राण्यांसाठी येथे अनाथालय आहे. सात-आठ जातींचे कुत्रे, बिबटे, रानडुकरं, कोल्हे, अस्वल, हरणं, माकड, मगरी, नाग, पटेरी मण्यार, घोणस, अजगर, साळिंदर, घुबडं, शॅमेलिऑन असे विविध प्राणी येथे आहेत. हे अनाथालयाला प्राणीप्रेमींच्या देणगीतून ते चालवले जाते. त्यामुळेच या कार्याला सातत्याने प्रचंड निधीची गरज आहे.
मुंबईपासून १२०० किमी अंतरावर अतिदुर्गम प्रदेशात असलेल्या या प्रकल्पापर्यंत शहरी माणसाला पोहोचणे शक्य नाही, म्हणून हा लोकबिरादरी प्रकल्पच आता आपल्या दारापाशी आला आहे. या प्रदर्शनाला आपण कसा प्रतिसाद देतो, यावर आपल्या संवेदनांची, सुसंस्कृतपणाची आणि दानशूरतेची कसोटी लागणार आहे. ठाणेकरांनी मोठ्या संख्येनं तिथे जाण्याची गरज आहे. विशेषत: पालक संस्कारक्षम वयात असलेल्या आपल्या मुलांना तिकडे घेऊन गेले आणि त्यांच्यासमोर आजवर आलेल्या आयुष्यापेक्षा सर्वस्वी भिन्न, जळजळीत वास्तव त्यांना दाखवले तर, पुढे करीअर मागीर् लागल्यानंतरही त्यांच्यातील सामाजिक भान जागे राहील आणि मग अशा प्रकारच्या चांगल्या प्रकल्पांना पैशांची ददात भासणार नाही. या प्रकल्पाला मदतीचा हात देण्यासाठी ९८६९४३११८५ किंवा ९८२१०१३६४१ या क्रमांकावर संपर्क साधता येईल.
17 Sep 2009, 0134 hrs IST
प्रिंट मेल Discuss शेअर सेव प्रतिक्रिया फॉन्ट:
म. टा. प्रतिनिधी। ठाणे
दिवंगत बाबा आमटेंनी सुरू केलेला आणि डॉ. प्रकाश व डॉ. मंदा आमटे यांच्या प्रयत्नांनी बहरलेला हेमलकसा इथल्या लोकबिरादरी प्रकल्पांचे काम पाहिले की शब्द थिटे पडतात. या प्रकल्पाचे फोटोप्रदर्शन ठाण्यातल्या राम मारूती रोड येथील शुभंकरोती हॉलमध्ये १८ ते २१ सप्टेंबर या कालावधीत पाहायला मिळेल. केवळ कोरड्या शब्दांनी कौतुक करण्यापेक्षा अशा प्रकल्पांना प्रत्यक्ष हातभार लावून कृतीने कौतुक करण्याची जबाबदारी आता ठाणेकरांच्या खांद्यावर यानिमित्ताने आली आहे. बाबा आमटे यांच्या महारोगी सेवा समितीद्वारा २३ डिसेंबर १९७३ रोजी बाबांनीच प्रकल्पाची सुरुवात केली. गडचिरोली जिल्ह्यातील भामरागड तालुक्यातील हेमलकसा गावी माडिया गोंड जातीच्या आदिवासींना जनावरांपेक्षाही वाईट आयुष्य जगताना बाबांनी पाहिले व आदिवासींच्या सेवेसाठी प्रकल्पाची मुहूर्तमेढ रोवली. बाबांचे चिरंजीव डॉ. प्रकाश आणि त्यांच्या पत्नी डॉ. मंदा यांनी साडेतीन दशके अथक परिश्रम करून प्रकल्पाला आजचे रूप दिले. पर्लकोटा, पामुलगौतमी आणि इंदावतीच्या तीरावर माणूस जगवण्याचं काम सुरू आहे.
आदिवासींच्या मुलांसाठी बारावीपर्यंत आश्रमशाळा आहे. या आश्रमशाळेत ६५० मुले शिकतात. मुलामुलींसाठी स्वतंत्र वसतीगृहे आहेत. येथे स्थानिक कला व उपलब्ध साधनसामग्रीचा विचार करून त्यांना बांबू क्राफ्ट, सुतारकाम, मेटल क्राफ्ट, शिवणकाम व संगीताचे विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण दिले जाते. आदिवासींसाठी सुसज्ज दवाखाना आहे. १९७४ ला झोपडीत सुरू झालेल्या दवाखान्याचे स्वरूप आता पूर्ण बदलले आहे. दवाखान्यासाठी स्वतंत्र इमारत आहे. ५० पेशंट राहतील इतके वॉर्ड आहेत. सोनोग्राफी, एक्सरे, पॅथॉलॉजी लॅब, डिलिव्हरी रूम, ऑपरेशन थिएटर अशा सर्व सोयी येथे उपलब्ध आहेत व आदिवासींना या सोयी विनामूल्य आहेत. या वैद्यकीय सुविधेचा लाभ ४५ हजारांहून अधिक आदिवासी घेत असून, वर्षाकाठी येथे ३०० शस्त्रक्रिया होतात. वन्यप्राण्यांसाठी येथे अनाथालय आहे. सात-आठ जातींचे कुत्रे, बिबटे, रानडुकरं, कोल्हे, अस्वल, हरणं, माकड, मगरी, नाग, पटेरी मण्यार, घोणस, अजगर, साळिंदर, घुबडं, शॅमेलिऑन असे विविध प्राणी येथे आहेत. हे अनाथालयाला प्राणीप्रेमींच्या देणगीतून ते चालवले जाते. त्यामुळेच या कार्याला सातत्याने प्रचंड निधीची गरज आहे.
मुंबईपासून १२०० किमी अंतरावर अतिदुर्गम प्रदेशात असलेल्या या प्रकल्पापर्यंत शहरी माणसाला पोहोचणे शक्य नाही, म्हणून हा लोकबिरादरी प्रकल्पच आता आपल्या दारापाशी आला आहे. या प्रदर्शनाला आपण कसा प्रतिसाद देतो, यावर आपल्या संवेदनांची, सुसंस्कृतपणाची आणि दानशूरतेची कसोटी लागणार आहे. ठाणेकरांनी मोठ्या संख्येनं तिथे जाण्याची गरज आहे. विशेषत: पालक संस्कारक्षम वयात असलेल्या आपल्या मुलांना तिकडे घेऊन गेले आणि त्यांच्यासमोर आजवर आलेल्या आयुष्यापेक्षा सर्वस्वी भिन्न, जळजळीत वास्तव त्यांना दाखवले तर, पुढे करीअर मागीर् लागल्यानंतरही त्यांच्यातील सामाजिक भान जागे राहील आणि मग अशा प्रकारच्या चांगल्या प्रकल्पांना पैशांची ददात भासणार नाही. या प्रकल्पाला मदतीचा हात देण्यासाठी ९८६९४३११८५ किंवा ९८२१०१३६४१ या क्रमांकावर संपर्क साधता येईल.
Saturday, September 12, 2009
News in MAHARASHTRA TIMES dt. 8th Sept. 2009
ठाणे + कोकण
अपंगांच्या शुभेच्छा
8 Sep 2009, 0143 hrs IST
प्रिंट मेल Discuss शेअर सेव प्रतिक्रिया फॉन्ट:
- मुंबई टाइम्स टीम, ठाणे
आनंदवनातील अपंगांनी तयार केलेली दिवाळीसाठीची शुभेच्छा कार्ड आता ठाण्यात विक्रीसाठी उपलब्ध झाली आहेत. 'अपंग असोत किंवा काही कारणामुळे ज्यांना शारीरिक मर्यादा आल्या आहेत, त्यांना केवळ संधीची गरज आहे,' असं बाबा आमटे नेहमी म्हणत. वरोरा येथील आनंदवनात बाबांनी माणूस खऱ्या अर्थाने उभा केला आणि आपलं म्हणणं सार्थ करुन दाखवलं.
बाबा आमटे यांच्या कार्यावर असंख्य लोकांची श्रद्धा आहे. त्यामुळे आनंदवन प्रकल्पाच्या मदतीसाठी तेथील अपंगांनी तयार केलेली दिवाळीची शुभेच्छा कार्ड विकत घ्यावीत, असं आवाहन आनंदवन स्नेही मंडळाने केलं आहे. आनंदवनातील महारोगी सेवा समितीच्या वतीने हा प्रकल्प दरवषीर् राबवला जातो. हे कलाकार दिवसाला ३६ भेटकार्ड तयार करु शकतात. ४६ आकर्षक डिझाइन्समध्ये ती तयार करण्यात आली आहेत. त्यांची किंमत अवघे १३ रुपये इतकी ठेवण्यात आली आहे.
अधिक माहितीसाठी संपर्क ९९२०३६७५७०, ९८२११५०८५८. केवळ आनंदवनाला मदत करण्याच्या भावनेतून नाही, तर समाजाच्या तळागाळातील वर्गानेही जीवनाकडे सकारात्मक वृत्तीने पहावं, यासाठी त्यांचा हुरुप वाढवण्यासाठी या प्रकल्पात सहभाग घ्यावा असं आवाहन भाऊ नानिवडेकर, सत्यजीत शहा यांनी केलं आहे.
अपंगांच्या शुभेच्छा
8 Sep 2009, 0143 hrs IST
प्रिंट मेल Discuss शेअर सेव प्रतिक्रिया फॉन्ट:
- मुंबई टाइम्स टीम, ठाणे
आनंदवनातील अपंगांनी तयार केलेली दिवाळीसाठीची शुभेच्छा कार्ड आता ठाण्यात विक्रीसाठी उपलब्ध झाली आहेत. 'अपंग असोत किंवा काही कारणामुळे ज्यांना शारीरिक मर्यादा आल्या आहेत, त्यांना केवळ संधीची गरज आहे,' असं बाबा आमटे नेहमी म्हणत. वरोरा येथील आनंदवनात बाबांनी माणूस खऱ्या अर्थाने उभा केला आणि आपलं म्हणणं सार्थ करुन दाखवलं.
बाबा आमटे यांच्या कार्यावर असंख्य लोकांची श्रद्धा आहे. त्यामुळे आनंदवन प्रकल्पाच्या मदतीसाठी तेथील अपंगांनी तयार केलेली दिवाळीची शुभेच्छा कार्ड विकत घ्यावीत, असं आवाहन आनंदवन स्नेही मंडळाने केलं आहे. आनंदवनातील महारोगी सेवा समितीच्या वतीने हा प्रकल्प दरवषीर् राबवला जातो. हे कलाकार दिवसाला ३६ भेटकार्ड तयार करु शकतात. ४६ आकर्षक डिझाइन्समध्ये ती तयार करण्यात आली आहेत. त्यांची किंमत अवघे १३ रुपये इतकी ठेवण्यात आली आहे.
अधिक माहितीसाठी संपर्क ९९२०३६७५७०, ९८२११५०८५८. केवळ आनंदवनाला मदत करण्याच्या भावनेतून नाही, तर समाजाच्या तळागाळातील वर्गानेही जीवनाकडे सकारात्मक वृत्तीने पहावं, यासाठी त्यांचा हुरुप वाढवण्यासाठी या प्रकल्पात सहभाग घ्यावा असं आवाहन भाऊ नानिवडेकर, सत्यजीत शहा यांनी केलं आहे.
Lok Biradari Prakalpa Exhibition in GOREGAON
This was published in PRAHAAR dt. 11th Sept. 2009 .
Our KARYAKARTAS Mr. Suhas Chandekar , his wife are attending stall of ASM, Thane in this exhibition where GREETING CARDS are being sold.
Mr. Suyog Marathe has also spared his valuable time for this exhibition.
Thursday, September 10, 2009
Monday, February 23, 2009
आनंदवन स्नेही मंडळाने उलगडला बाबा आमटेंचा जीवनप्रवास
आनंदवन स्नेही मंडळाने उलगडला बाबा आमटेंचा जीवनप्रवासठाणे/प्रतिनिधी :
बाबा आमटे म्हणजे स्वप्ने आणि साहस यांचा सौदागर, अनंताला कवेत घेऊ पाहणारा गरुड, साक्षात् मृत्यूशीही दोन हात करणारा योद्धा, जमिनीशी घट्ट नाते राखणारा निर्माता, करुणेचा महासागर, वंचितांचा सखा, समरसून जीवन जगणारा एक कलासक्त कलंदर व्यक्तिमत्व होते. अशी बाबा आमटेंची अनेक रूपे ठाण्यातील आनंदवन स्नेही मंडळाचे श्रीराम नानिवडेकर यांनी उलगडविली.ठाण्यातील आनंदवन स्नेही मंडळातर्फे आचार्य अत्रे कट्टय़ावर पद्मभूषण बाबा आमटे यांच्या प्रथम स्मृतीदिनानिमित्त बाबा आमटेंसोबत काम केलेल्या भाऊ नानिवडेकर यांनी बाबांच्या कार्याचा परिचय ‘मला उमजलेले बाबा’ या शीर्षकाखाली करून दिला. ठाण्यातील आनंदवन स्नेही मंडळ बाबा आमटेंच्या कार्याचा प्रचार व प्रसार करीत आहेत. यावेळी आनंदवन स्नेही मंडळाचे सत्यजीत शहा, गीता शहा, स्वाती आगटे, रंजना कुलकर्णी, मीनाताई पाटणकर, प्रसाद कर्णिक, प्राची केळकर, ज्योत्स्ना कदम आदी उपस्थित होते.बाबा आमटे यांनी १९४९ रोजी महारोगी सेवा समितीची स्थापना करून कुष्ठरोगी, अंध, कर्णबधिरांची वसाहत ओसाड माळरान असलेल्या वरोरा येथे वसवली. कुष्ठरोग्यांचे मानसिक व भावनिक पुनर्वसन नको तर काम, माया व आत्मसन्मान देण्यासाठी बाबांनी सर्व आयुष्य वेचले. शेती, डेअरी, विणकाम, पादत्राणे, गाद्या-गिरद्या, बॅगा जोडकाम आदी उद्योग सुरू करून त्यांना आधार दिला. हे सर्व करीत असताना शरीराकडेही त्यांचे दुर्लक्ष झाले. शरीराचा कणा मोडलेले बाबा स्वत: तर ताठ कण्याने जगलेच, पण त्यांनी लाखोंना ताठ कणा दिला, असेही त्यांनी सांगितले.नानिवडेकर यांच्या व्याख्यानानंतर डॉ. प्रसाद कर्णिक यांनी बाबा आमटेंचा जीवनप्रवास स्लाईड शोद्वारे उलगडवून दाखविला.आनंदवनाच्या कार्याला हातभार लावण्यासाठी आनंदवन स्नेही मंडळाचे भाऊ नानिवडेकर- ९९२०३६७५७० व गीता शहा- ९८२१०३४४३६ यांच्याशी संपर्क साधावा.यावेळी शिक्षण मंडळाचे माजी सभापती विलास ठुसे यांनी दानशूरांनी दिलेले धनादेश नानिवडेकर यांच्याकडे दिले. संपदा वागळे यांनी प्रास्ताविक केले.
news appeared in THANE VRUTANT of LOKSATTA on 18th Feb. 2009 ( by Mr. Subhash Harad of LOKSATTA )
news appeared in THANE VRUTANT of LOKSATTA on 18th Feb. 2009 ( by Mr. Subhash Harad of LOKSATTA )
ज्यास देव सापडला माणसाच्या ठायी - संपदा वागळे
ज्यास देव सापडला माणसाच्या ठायी..संपदा वागळे‘वैष्णवी’ देवीला जाण्याचा योग माझ्या भाग्यात अजून आलेला नाही, तिरुपतीचं दर्शनही काही ना काही कारणानं लांबणीवर पडलेलं, पण या भूलोकावरील परमेश्वराचा ‘परीसस्पर्श’ लाभलेल्या ‘आनंदवन व हेमलकसा’ या तीर्थक्षेत्रांना भेट देण्याची सुवर्णसंधी मला नुकतीच लाभली आणि ‘चारधामची यात्रा’ केल्याचं पुण्य माझ्या पदरात पडलं.विदर्भ एक्स्प्रेसने ‘नागपूर’ स्थानकात उतरून एका प्रायव्हेट बसने आम्ही थेट आनंदवनात गेलो. (सेवाग्राम एक्स्प्रेस पकडल्यास वरोरा स्टेशनपर्यंत जाता येतं.) आजचं गजबजलेलं आनंदवन पाहताना अक्षरश: शून्यातून ही प्रचंड श्रमसृष्टी उभारणाऱ्या त्या विधात्याच्या (स्व. बाबा आमटे) आठवणीने
आम्ही नतमस्तक झालो.समाजाने ‘टाकाऊ’ ठरवलेल्या कुष्ठरोग्यांचे हात इथे ‘त्याच’ बाहेरच्या जगासाठी अनेक उपयोगी वस्तूंचे उत्पादन करत आहेत. जुन्या टायर्सपासून सर्व ऋतूत चालतील अशा आरामदायी ‘चपला’ इथे बनतात. याच टायर्सच्या मदतीने ठिकठिकाणी बंधारे घातले आहेत. एवढंच नव्हे तर या टायर्सच्या कुंडय़ा बनवून त्यात जागोजागी झाडे लावली आहेत. वाया गेलेल्या अशा अनेक वस्तूंचा वापर ‘जिथे तिथे’ कल्पकतेने केलेला दिसला. ‘प्लॅस्टिकच्या कचऱ्यापासून मऊमऊ गाद्या व उशा’ हा चमत्कार इथे पाहायला मिळतो. अंध स्त्रियांना, हातमागावर सुंदर सतरंज्या विणताना बघून आपण अवाक् होतो. केवळ सतरंज्याच नव्हे, तर इथे तयार होणाऱ्या सुती बेडशीट्स, पिलोकव्हर्स, खादीचे कुडते, स्वेटर्स.. सगळंच दृष्ट लागण्यासारखं अप्रतिम आहे. फेकून दिलेल्या ‘एक्स-रे’ फिल्मस् व रस्त्यात सापडणारी गुटख्याची चमकदार पाकिटं यापासून तयार केलेल्या शोभेच्या वस्तू पाहून आपली मती कुंठीत होते. निरुपयोगी ठरलेल्या टाइल्सच्या तुकडय़ांनी जागोजागचे कट्टे व चौथरे चमकदार झाले आहेत.आनंदवनाच्या ‘सुतारकाम’ विभागात लाकडाच्या नाना वस्तू बनतात, तर इंजिनीअरिंग वर्कशॉप्समध्ये अपंगांच्या तीन चाकी सायकलींपासून स्टीलच्या मोठय़ा कपाटांपर्यंत म्हणाल ती चीज इथे उपलब्ध आहे. शिवाय प्रिंटिंग प्रेस, वाहन दुरुस्तीसाठी गॅरेज, योग सेंटर, वाचनालय, हॉस्पिटल, प्रयोगशाळा, वृद्धाश्रम, अनाथ मुलांसाठी गोकुळधाम, अंध मुलांसाठी वसतिगृह व संगीत विद्यालय, महाविद्यालये.. ही यादी न संपणारी आहे. ४५० एकर जागेत वसलेल्या या प्रतिसृष्टीत केवळ ‘मीठ’ ही एकच वस्तू बाहेरून आणावी लागते. इथल्या फुलांचे हारही अमृतसरपासून कन्याकुमारीपर्यंतच्या देवालयात गेले आहेत.बाबा आमटे यांच्या समाधीस्थानाजवळ लिहिलेले शब्द- ‘हाँथ लगे निर्माण में। नही माँगने, नही मारनें।’ इथे प्रत्यक्ष कृतीत उतरलेले दिसतात. इथल्या प्रत्येक कुष्ठरोग्याचे हात कोणत्या ना कोणत्या कामात गढून गेले आहेत. याच हातांनी इथे १४ तलाव खणले आहेत. ही माणसे आपल्याशी आत्मविश्वासाने बोलतात. त्यांच्या बोलण्या-वागण्यातून बाबांबद्दलची कृतज्ञता पावलोपावली डोकावत असते. हा चमत्कार पाहताना, साधनाताईंच्या ‘समिधा’ पुस्तकात वाचलेला, विनोबाजींचा पहिलावहिला आशीर्वाद, ‘या ठिकाणी सेवेचे रामायण घडेल..’ आठवत राहतो.डॉ. विकास आमटे ‘झरी’ प्रकल्पावर गेले असल्यामुळे त्यांची भेट होऊ शकली नाही. पण साधनाताईंशी चार शब्द बोलण्याचं भाग्य आम्हाला लाभलं.आनंदवनचा कायापालट पाहिल्यावर हेमलकसाची ओढ लागली. नागेपल्ली गावापासून आता पक्का रस्ता झालाय खरा, पण वाटेत आजूबाजूला भामरागडचं दंडकारण्य असल्यामुळे संध्याकाळी पाचच्या आत मुक्कामाला पोहोचण्याच्या हिशोबाने निघावं लागतं.गडचिरोली जिल्ह्यात गोदावरी, इंद्रावती, वैनगंगा व प्राणहिता या नद्यांनी वेढलेल्या या प्रदेशात चंद्रपूरपासून २०० किलोमीटर अंतरावर हेमलकसा आहे. इथला लोकबिरादरी प्रकल्प आनंदवनच्या मानाने खूप लहान. साधारण ५० एकरात दवाखाना, ऑपरेशन थिएटर, प्रयोगशाळा, आश्रमशाळा, मुला-मुलींची वसतिगृहे, कार्यकर्त्यांची घरे.. इ. वास्तू उभारण्यात आल्या आहेत.येणाऱ्या पर्यटकांसाठी आश्रमामध्येच राहण्या-जेवणाची (दोन्ही ठिकाणी) सोय केली जाते. स्वच्छतागृहाबाहेर हौद बांधून भरपूर पाण्याची सोय केली आहे. आता हेमलकसापर्यंत वीज व फोन या सुविधाही पोहोचल्या आहेत.आलेल्या प्रत्येक ग्रुपला प्रकल्प दाखवण्याचे व त्यांची व्यवस्था ठेवण्याचे काम आश्रमशाळेतील ठराविक शिक्षक करतात. आमच्याबरोबर सचिन नावाचा पोरगेलासा, चुणचुणीत स्वयंसेवक होता. इथल्या रात्रीच्या जेवणाची वेळ साडेसात व सकाळच्या नाश्त्याचीही वेळ तीच. इथे एकूण तीन ‘मेस’ आहेत. एक आश्रमशाळेची, दुसरी पेशंटस्साठी, तर तिसरी पाहुणे व कार्यकर्त्यांसाठी. जेवणाला अप्रतिम चव. याचं कारण म्हणजे सगळ्या भाज्या सेंद्रीय खतावर पोसलेल्या. त्या गरमागरम, रुचकर, पोटभर जेवणाची तृप्ती आजही मनात रेंगाळतेय. डॉ. प्रकाश आमटे व त्यांचे कुटुंबीय आमच्याच पंक्तीत जेवले. इथे कोणाच्याही घराला स्वयंपाक खोली नाही. सर्वानी एकत्र ताटाला ताट लावून जेवायचं.सहज जेवणघरात डोकावले तर तिथे फक्त आठ-दहा हात काम करत होते. बायोगॅसला जोडलेल्या मोठय़ा चुलीवर एक जण एकाचवेळी चार चपात्या (एक पोळपाटावर व तीन मोठय़ा तव्यावर) करण्याची कसरत सहजपणे करत होता. त्याच्या कौशल्यावरून नजर हटेना. जेवल्यानंतर सचिनने ‘अरण्यातील प्रकाशवाटा’ ही सीडी दाखवली. त्यामुळे हेमलकसाचा गेल्या ३५ वर्षांचा इतिहास कणाकणाने उमगत गेला. रोज सकाळी आठ वाजता डॉ. प्रकाश आमटे व डॉ. मंदा आमटे, उभयता पाहुण्यांच्या भेटीसाठी त्यांच्या घराबाहेरच्या अंगणात येऊन बसतात. अनेक राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पुरस्काराने सन्मानित झालेली ही माणसं एवढी साधी व विनम्र आहेत की त्यांना बघून आपण दिगम्मूढंच होतो. आदिवासींच्या सहवासात राहताना त्यांनी आपल्या गरजा कमीत कमी केल्या आहेत. इथे उन्हाळ्यात ४८ अंशपर्यंत तापमान वाढतं, तर हिवाळ्यात प्रचंड गारठा, तरीही बाबांच्या पावलांवर पाऊल ठेवून डॉ. प्रकाश व डॉ. दिगंत (मोठा मुलगा) फक्त बनियन व हाफ पॅन्टवरच वावरतात.डॉ. प्रकाश आमटे यांच्याशी आम्ही बोलत असतानाच एक आदिवासी हातात एक रिपोर्ट व एक्स-रे फिल्म घेऊन आला. त्याला त्याच्या ‘माडिया’ भाषेत सूचना देऊन झाल्यानंतर डॉ. आम्हाला म्हणाले, ‘याचं हिमोग्लोबीन ५.२ आहे व एक फुफ्फुस पूर्णपणे निकामी झालंय. अशा अवस्थेत तो १०० किमी अंतर पायी चालत इथपर्यंत आलाय.’ हे ऐकल्यावर आम्ही नि:शब्द झालो.वर्षांतून एकदा होणारा मेडिकल कॅम्प, आम्ही जाण्याच्या दोन दिवस आधीच पार पडला होता. यात २५० ऑपरेशन्स करण्यात आली होती. अगदी कॅटरॅक्टपर्यंत कॅन्सपर्यंत. वॉर्डमधील जागा कमी पडल्याने उरलेल्या पेशंट्सनी बाहेर झाडाखालीच डेरा टाकला होता. दोनच दिवसांपूर्वी मोठ्ठं ऑपरेशन झालेले पेशंट मुक्तपणे सर्वत्र फिरत होते. सारा परिसर हाच त्यांचा आयसीयू वॉर्ड होता.डॉक्टरांसमवेत आम्हीही पेशंटस्मधून राऊंड मारला. कोणाचे हात, पाय झाडावरून पडून मोडलेले, तर कोणी शेकोटीजवळ जाऊन झोपल्याने भाजलेला, सर्पदंश, कुपोषण, जलोदर अशा आजाराने ग्रासलेले रुग्ण महाराष्ट्र, छत्तीसगड, आंध्र प्रदेश या राज्यातील आदिवासी पाडय़ांमधून आले होते. इथे इलाजासाठी पैसे घेतला जात नाही. शिवाय रुग्णांच्या जेवणा-खाण्याचीही सोय होते, हे कळल्यामुळे आता इथली ओपीडी ओसंडून वाहात असते. डॉ. दिगंत व डॉ.. अनघा यांना तर मान वर करायलाही फुरसत नव्हती. आमटे कुटुंबांचा हा ‘सेवायज्ञ’ बघून आपण थक्क होतो.डॉक्टरांनी नंतर आम्हाला त्यांच्या प्राणीमित्रांकडे नेलं. बरोबर त्यांचा साडेतीन-चार वर्षांंचा नातू अर्णवही होता. बिबटे, रानडुकरे, अस्वल, नाग, घोरपड, साळिंदर असे प्राणी त्यांच्या छोटय़ा मालकालाही ओळखत होते. आमटय़ांची चौथी पिढीही त्या संस्कारक्षम वातावरणात घडताना दिसली. आदिवासींनी पिल्लं असताना आणून दिलेले हे प्राणी आता इथे स्वतंत्र पिंजऱ्यात वाढत आहेत. एवढे प्राणी असूनही कोणताही वास नाही की घाण नाही. सगळे कसे पार्लरमधून आल्यासारखे स्वच्छ; जणू प्रत्येकाला देवत्वाचा स्पर्श लाभलेला.हेमलकसाच्या आश्रमशाळेत आज ६४२ विद्यार्थी शिकत आहेत, त्यापैकी ४५० मुलांना ग्रॅन्ट आहे. बाकीच्यांची मदार देणग्यांवर. ही मुलं पहाटे पाचलाच उठतात आणि आन्हिक उरकून भाज्या चिरणे, शाळा, वसतिगृह, रस्ते झाडणे, जंगलातून सरपण आणणे अशी नेमून दिलेली कामे करायला बाहेर पडतात. रोज सकाळी ९० किलो भाजी चिरली जाते, तसंच झाडणंही एवढं स्वच्छ की आश्रमातल्या रस्त्यांवर कागदाचा एक कपटाही दिसत नाही.आम्ही संध्याकाळी जेव्हा प्रकल्पावर पोहोचलो, तेव्हा वसतिगृहातील मुली बाहेरच्या अंगणात जमून सामूहिक प्रार्थना, पाढे, श्लोक, देशभक्तीपर गीते सुरात म्हणत होत्या. शहरातून गायब झालेले हे ‘शुभंकरोती’ संस्कार कानावर पडताच मन प्रसन्न झालं. रात्री काही मुलांचा बांबूनृत्य व लोकनृत्याचा सराव पाहिला. या मुलांना उपजत असलेलं तालाचं ज्ञान समजून येत होतं. राज्य पातळीवरील आंतरशालेय स्पर्धेसाठी ही तयारी सुरू होती. या मुलांमधील काटकपणा व साहस ओळखून आता त्यांना धावण्याच्या सरावासाठी एक खास ट्रॅक करून देण्यात आला आहे. डॉक्टरांचा दुसरा मुलगा अनिकेत व त्याच्या पत्नीने मुलांच्या व्यवसाय प्रशिक्षणासाठी कंबर कसल्याने या मुलांनी बनविलेल्या बांबू कामाच्या सुबक वस्तू व तऱ्हेतऱ्हेच्या कापडी पिशव्या आता या ठिकाणी विक्रीसाठी उपलब्ध होईल.डॉ. प्रकाश आमटे यांच्या खांद्याला खांदा लावून लढणारे त्यांचे सहकारी विलास मनोहर, त्यांच्या पत्नी रेणुकाताई, निवृत्त मुख्याध्यापक दादा पांचाळ, प्रभा फडणीस, जगन व मुक्ता मचकले यांच्याशी झालेल्या गप्पांतून या मावळ्यांच समर्पण उलगडत गेलं. ध्येय वेडाने ‘हेमलकसा’ला येणारे सर्वच कार्यकर्ते एकापेक्षा एक. भास्कर शिरसाठ या आश्रमशाळेतील एका तरुण संगीत शिक्षकाशी आमची ओळख झाली. हा युवक संगीत व तबला विशारद असून आधी वरोऱ्याच्या डी.एड्. कॉलेजमध्ये शिकवत होता. तिथल्या महिना १५ हजाराच्या नोकरीवर पाणी सोडून तो दोन वर्षांंपासून हेमलकसा इथे महिना दोन हजार रुपये मानधनावर मुलांना संगीताचे धडे देत आहे. इथल्या आदिवासी मुलांसाठी आता संगणक शिक्षणाची सोयही झाली आहे. पुण्याहून आलेल्या एक संगणक अध्यापिका मुलांना हे ज्ञान देत आहेत. हे सारे पाहिल्यावर प्रवीण दवणे यांच्या कवितेतील ‘ज्यास देव सापडला माणसाच्या ठायी, त्यास मंदिराच्या भिंती, दिशा सर्व दाही’ या पंक्ती आठवल्या.
an article by Ms. Sampada Wagle of ATRE KATTA appeared in THANE VRUTANT dt. 15th Feb. 2009.
आम्ही नतमस्तक झालो.समाजाने ‘टाकाऊ’ ठरवलेल्या कुष्ठरोग्यांचे हात इथे ‘त्याच’ बाहेरच्या जगासाठी अनेक उपयोगी वस्तूंचे उत्पादन करत आहेत. जुन्या टायर्सपासून सर्व ऋतूत चालतील अशा आरामदायी ‘चपला’ इथे बनतात. याच टायर्सच्या मदतीने ठिकठिकाणी बंधारे घातले आहेत. एवढंच नव्हे तर या टायर्सच्या कुंडय़ा बनवून त्यात जागोजागी झाडे लावली आहेत. वाया गेलेल्या अशा अनेक वस्तूंचा वापर ‘जिथे तिथे’ कल्पकतेने केलेला दिसला. ‘प्लॅस्टिकच्या कचऱ्यापासून मऊमऊ गाद्या व उशा’ हा चमत्कार इथे पाहायला मिळतो. अंध स्त्रियांना, हातमागावर सुंदर सतरंज्या विणताना बघून आपण अवाक् होतो. केवळ सतरंज्याच नव्हे, तर इथे तयार होणाऱ्या सुती बेडशीट्स, पिलोकव्हर्स, खादीचे कुडते, स्वेटर्स.. सगळंच दृष्ट लागण्यासारखं अप्रतिम आहे. फेकून दिलेल्या ‘एक्स-रे’ फिल्मस् व रस्त्यात सापडणारी गुटख्याची चमकदार पाकिटं यापासून तयार केलेल्या शोभेच्या वस्तू पाहून आपली मती कुंठीत होते. निरुपयोगी ठरलेल्या टाइल्सच्या तुकडय़ांनी जागोजागचे कट्टे व चौथरे चमकदार झाले आहेत.आनंदवनाच्या ‘सुतारकाम’ विभागात लाकडाच्या नाना वस्तू बनतात, तर इंजिनीअरिंग वर्कशॉप्समध्ये अपंगांच्या तीन चाकी सायकलींपासून स्टीलच्या मोठय़ा कपाटांपर्यंत म्हणाल ती चीज इथे उपलब्ध आहे. शिवाय प्रिंटिंग प्रेस, वाहन दुरुस्तीसाठी गॅरेज, योग सेंटर, वाचनालय, हॉस्पिटल, प्रयोगशाळा, वृद्धाश्रम, अनाथ मुलांसाठी गोकुळधाम, अंध मुलांसाठी वसतिगृह व संगीत विद्यालय, महाविद्यालये.. ही यादी न संपणारी आहे. ४५० एकर जागेत वसलेल्या या प्रतिसृष्टीत केवळ ‘मीठ’ ही एकच वस्तू बाहेरून आणावी लागते. इथल्या फुलांचे हारही अमृतसरपासून कन्याकुमारीपर्यंतच्या देवालयात गेले आहेत.बाबा आमटे यांच्या समाधीस्थानाजवळ लिहिलेले शब्द- ‘हाँथ लगे निर्माण में। नही माँगने, नही मारनें।’ इथे प्रत्यक्ष कृतीत उतरलेले दिसतात. इथल्या प्रत्येक कुष्ठरोग्याचे हात कोणत्या ना कोणत्या कामात गढून गेले आहेत. याच हातांनी इथे १४ तलाव खणले आहेत. ही माणसे आपल्याशी आत्मविश्वासाने बोलतात. त्यांच्या बोलण्या-वागण्यातून बाबांबद्दलची कृतज्ञता पावलोपावली डोकावत असते. हा चमत्कार पाहताना, साधनाताईंच्या ‘समिधा’ पुस्तकात वाचलेला, विनोबाजींचा पहिलावहिला आशीर्वाद, ‘या ठिकाणी सेवेचे रामायण घडेल..’ आठवत राहतो.डॉ. विकास आमटे ‘झरी’ प्रकल्पावर गेले असल्यामुळे त्यांची भेट होऊ शकली नाही. पण साधनाताईंशी चार शब्द बोलण्याचं भाग्य आम्हाला लाभलं.आनंदवनचा कायापालट पाहिल्यावर हेमलकसाची ओढ लागली. नागेपल्ली गावापासून आता पक्का रस्ता झालाय खरा, पण वाटेत आजूबाजूला भामरागडचं दंडकारण्य असल्यामुळे संध्याकाळी पाचच्या आत मुक्कामाला पोहोचण्याच्या हिशोबाने निघावं लागतं.गडचिरोली जिल्ह्यात गोदावरी, इंद्रावती, वैनगंगा व प्राणहिता या नद्यांनी वेढलेल्या या प्रदेशात चंद्रपूरपासून २०० किलोमीटर अंतरावर हेमलकसा आहे. इथला लोकबिरादरी प्रकल्प आनंदवनच्या मानाने खूप लहान. साधारण ५० एकरात दवाखाना, ऑपरेशन थिएटर, प्रयोगशाळा, आश्रमशाळा, मुला-मुलींची वसतिगृहे, कार्यकर्त्यांची घरे.. इ. वास्तू उभारण्यात आल्या आहेत.येणाऱ्या पर्यटकांसाठी आश्रमामध्येच राहण्या-जेवणाची (दोन्ही ठिकाणी) सोय केली जाते. स्वच्छतागृहाबाहेर हौद बांधून भरपूर पाण्याची सोय केली आहे. आता हेमलकसापर्यंत वीज व फोन या सुविधाही पोहोचल्या आहेत.आलेल्या प्रत्येक ग्रुपला प्रकल्प दाखवण्याचे व त्यांची व्यवस्था ठेवण्याचे काम आश्रमशाळेतील ठराविक शिक्षक करतात. आमच्याबरोबर सचिन नावाचा पोरगेलासा, चुणचुणीत स्वयंसेवक होता. इथल्या रात्रीच्या जेवणाची वेळ साडेसात व सकाळच्या नाश्त्याचीही वेळ तीच. इथे एकूण तीन ‘मेस’ आहेत. एक आश्रमशाळेची, दुसरी पेशंटस्साठी, तर तिसरी पाहुणे व कार्यकर्त्यांसाठी. जेवणाला अप्रतिम चव. याचं कारण म्हणजे सगळ्या भाज्या सेंद्रीय खतावर पोसलेल्या. त्या गरमागरम, रुचकर, पोटभर जेवणाची तृप्ती आजही मनात रेंगाळतेय. डॉ. प्रकाश आमटे व त्यांचे कुटुंबीय आमच्याच पंक्तीत जेवले. इथे कोणाच्याही घराला स्वयंपाक खोली नाही. सर्वानी एकत्र ताटाला ताट लावून जेवायचं.सहज जेवणघरात डोकावले तर तिथे फक्त आठ-दहा हात काम करत होते. बायोगॅसला जोडलेल्या मोठय़ा चुलीवर एक जण एकाचवेळी चार चपात्या (एक पोळपाटावर व तीन मोठय़ा तव्यावर) करण्याची कसरत सहजपणे करत होता. त्याच्या कौशल्यावरून नजर हटेना. जेवल्यानंतर सचिनने ‘अरण्यातील प्रकाशवाटा’ ही सीडी दाखवली. त्यामुळे हेमलकसाचा गेल्या ३५ वर्षांचा इतिहास कणाकणाने उमगत गेला. रोज सकाळी आठ वाजता डॉ. प्रकाश आमटे व डॉ. मंदा आमटे, उभयता पाहुण्यांच्या भेटीसाठी त्यांच्या घराबाहेरच्या अंगणात येऊन बसतात. अनेक राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पुरस्काराने सन्मानित झालेली ही माणसं एवढी साधी व विनम्र आहेत की त्यांना बघून आपण दिगम्मूढंच होतो. आदिवासींच्या सहवासात राहताना त्यांनी आपल्या गरजा कमीत कमी केल्या आहेत. इथे उन्हाळ्यात ४८ अंशपर्यंत तापमान वाढतं, तर हिवाळ्यात प्रचंड गारठा, तरीही बाबांच्या पावलांवर पाऊल ठेवून डॉ. प्रकाश व डॉ. दिगंत (मोठा मुलगा) फक्त बनियन व हाफ पॅन्टवरच वावरतात.डॉ. प्रकाश आमटे यांच्याशी आम्ही बोलत असतानाच एक आदिवासी हातात एक रिपोर्ट व एक्स-रे फिल्म घेऊन आला. त्याला त्याच्या ‘माडिया’ भाषेत सूचना देऊन झाल्यानंतर डॉ. आम्हाला म्हणाले, ‘याचं हिमोग्लोबीन ५.२ आहे व एक फुफ्फुस पूर्णपणे निकामी झालंय. अशा अवस्थेत तो १०० किमी अंतर पायी चालत इथपर्यंत आलाय.’ हे ऐकल्यावर आम्ही नि:शब्द झालो.वर्षांतून एकदा होणारा मेडिकल कॅम्प, आम्ही जाण्याच्या दोन दिवस आधीच पार पडला होता. यात २५० ऑपरेशन्स करण्यात आली होती. अगदी कॅटरॅक्टपर्यंत कॅन्सपर्यंत. वॉर्डमधील जागा कमी पडल्याने उरलेल्या पेशंट्सनी बाहेर झाडाखालीच डेरा टाकला होता. दोनच दिवसांपूर्वी मोठ्ठं ऑपरेशन झालेले पेशंट मुक्तपणे सर्वत्र फिरत होते. सारा परिसर हाच त्यांचा आयसीयू वॉर्ड होता.डॉक्टरांसमवेत आम्हीही पेशंटस्मधून राऊंड मारला. कोणाचे हात, पाय झाडावरून पडून मोडलेले, तर कोणी शेकोटीजवळ जाऊन झोपल्याने भाजलेला, सर्पदंश, कुपोषण, जलोदर अशा आजाराने ग्रासलेले रुग्ण महाराष्ट्र, छत्तीसगड, आंध्र प्रदेश या राज्यातील आदिवासी पाडय़ांमधून आले होते. इथे इलाजासाठी पैसे घेतला जात नाही. शिवाय रुग्णांच्या जेवणा-खाण्याचीही सोय होते, हे कळल्यामुळे आता इथली ओपीडी ओसंडून वाहात असते. डॉ. दिगंत व डॉ.. अनघा यांना तर मान वर करायलाही फुरसत नव्हती. आमटे कुटुंबांचा हा ‘सेवायज्ञ’ बघून आपण थक्क होतो.डॉक्टरांनी नंतर आम्हाला त्यांच्या प्राणीमित्रांकडे नेलं. बरोबर त्यांचा साडेतीन-चार वर्षांंचा नातू अर्णवही होता. बिबटे, रानडुकरे, अस्वल, नाग, घोरपड, साळिंदर असे प्राणी त्यांच्या छोटय़ा मालकालाही ओळखत होते. आमटय़ांची चौथी पिढीही त्या संस्कारक्षम वातावरणात घडताना दिसली. आदिवासींनी पिल्लं असताना आणून दिलेले हे प्राणी आता इथे स्वतंत्र पिंजऱ्यात वाढत आहेत. एवढे प्राणी असूनही कोणताही वास नाही की घाण नाही. सगळे कसे पार्लरमधून आल्यासारखे स्वच्छ; जणू प्रत्येकाला देवत्वाचा स्पर्श लाभलेला.हेमलकसाच्या आश्रमशाळेत आज ६४२ विद्यार्थी शिकत आहेत, त्यापैकी ४५० मुलांना ग्रॅन्ट आहे. बाकीच्यांची मदार देणग्यांवर. ही मुलं पहाटे पाचलाच उठतात आणि आन्हिक उरकून भाज्या चिरणे, शाळा, वसतिगृह, रस्ते झाडणे, जंगलातून सरपण आणणे अशी नेमून दिलेली कामे करायला बाहेर पडतात. रोज सकाळी ९० किलो भाजी चिरली जाते, तसंच झाडणंही एवढं स्वच्छ की आश्रमातल्या रस्त्यांवर कागदाचा एक कपटाही दिसत नाही.आम्ही संध्याकाळी जेव्हा प्रकल्पावर पोहोचलो, तेव्हा वसतिगृहातील मुली बाहेरच्या अंगणात जमून सामूहिक प्रार्थना, पाढे, श्लोक, देशभक्तीपर गीते सुरात म्हणत होत्या. शहरातून गायब झालेले हे ‘शुभंकरोती’ संस्कार कानावर पडताच मन प्रसन्न झालं. रात्री काही मुलांचा बांबूनृत्य व लोकनृत्याचा सराव पाहिला. या मुलांना उपजत असलेलं तालाचं ज्ञान समजून येत होतं. राज्य पातळीवरील आंतरशालेय स्पर्धेसाठी ही तयारी सुरू होती. या मुलांमधील काटकपणा व साहस ओळखून आता त्यांना धावण्याच्या सरावासाठी एक खास ट्रॅक करून देण्यात आला आहे. डॉक्टरांचा दुसरा मुलगा अनिकेत व त्याच्या पत्नीने मुलांच्या व्यवसाय प्रशिक्षणासाठी कंबर कसल्याने या मुलांनी बनविलेल्या बांबू कामाच्या सुबक वस्तू व तऱ्हेतऱ्हेच्या कापडी पिशव्या आता या ठिकाणी विक्रीसाठी उपलब्ध होईल.डॉ. प्रकाश आमटे यांच्या खांद्याला खांदा लावून लढणारे त्यांचे सहकारी विलास मनोहर, त्यांच्या पत्नी रेणुकाताई, निवृत्त मुख्याध्यापक दादा पांचाळ, प्रभा फडणीस, जगन व मुक्ता मचकले यांच्याशी झालेल्या गप्पांतून या मावळ्यांच समर्पण उलगडत गेलं. ध्येय वेडाने ‘हेमलकसा’ला येणारे सर्वच कार्यकर्ते एकापेक्षा एक. भास्कर शिरसाठ या आश्रमशाळेतील एका तरुण संगीत शिक्षकाशी आमची ओळख झाली. हा युवक संगीत व तबला विशारद असून आधी वरोऱ्याच्या डी.एड्. कॉलेजमध्ये शिकवत होता. तिथल्या महिना १५ हजाराच्या नोकरीवर पाणी सोडून तो दोन वर्षांंपासून हेमलकसा इथे महिना दोन हजार रुपये मानधनावर मुलांना संगीताचे धडे देत आहे. इथल्या आदिवासी मुलांसाठी आता संगणक शिक्षणाची सोयही झाली आहे. पुण्याहून आलेल्या एक संगणक अध्यापिका मुलांना हे ज्ञान देत आहेत. हे सारे पाहिल्यावर प्रवीण दवणे यांच्या कवितेतील ‘ज्यास देव सापडला माणसाच्या ठायी, त्यास मंदिराच्या भिंती, दिशा सर्व दाही’ या पंक्ती आठवल्या.
an article by Ms. Sampada Wagle of ATRE KATTA appeared in THANE VRUTANT dt. 15th Feb. 2009.
A tribute to Baba Amte - Times of India , 22 Feb 2009,
A tribute to Baba Amte
22 Feb 2009, 0107 hrs IST, Dr Asha Mandpe, TNN
Baba Amte was a messiah to hundreds of leprosy patients and adivasis and disabled from society. The great social worker started a number of social welfare projects for them at Anandvan and Hemalkasa, which have been carried forward by Dr. Mandakini and Dr. Prakash Amte with the help of many associates and the third generation of Amte family that includes Dr. Dr. Archana and Dr.Digant Amte.
On the first death anniversary of Baba Amte, Atre Katta paid a hearty tribute to his memory by organising a special programme where Sampada Wagle, founder of the Katta narrated her views about Amte's work . She said, "Recently Vilas Thuse and Vidya Padwal led a group of 15 members of Atre Katta to visit Amte's projects at Varora and Hemalkasa. We were spellbound by the transformation of the barren land into a self-sufficient lush green township at Anandvan.
Wagle added, "The greatest contribution of Baba Amte is that with his own example, he changed the layman's attitude towards people affected with leprosy and initiated people to accept them in society. In all Amte projects, cured leprosy patients work with normal people and also cook and serve in the community kitchen. Blind and other disabled get work according to their capacity. They knit carpets, make greetings, work in the fields and try to stand on their own."
The group also visited Hemalkasa where the Amte family has started a medical centre, school and also orphanage for wild animals. "We witnessed a medical camp for which many adivasis had come from remote places from the forest. All of them were treated and fed without charging anything. Though Baba Amte and Dr. Prakash Amte's work has been globally recognised, I believe that the heartfelt gratitude they get from numerous unprivileged people is greater," concluded Wagle.
Shriram Nanivadekar, who runs Anandvan Shehi mandal in Thane, also shared some of his memories about Baba. A PowerPoint presentation showcased the huge projects that are doing successfully.
22 Feb 2009, 0107 hrs IST, Dr Asha Mandpe, TNN
Baba Amte was a messiah to hundreds of leprosy patients and adivasis and disabled from society. The great social worker started a number of social welfare projects for them at Anandvan and Hemalkasa, which have been carried forward by Dr. Mandakini and Dr. Prakash Amte with the help of many associates and the third generation of Amte family that includes Dr. Dr. Archana and Dr.Digant Amte.
On the first death anniversary of Baba Amte, Atre Katta paid a hearty tribute to his memory by organising a special programme where Sampada Wagle, founder of the Katta narrated her views about Amte's work . She said, "Recently Vilas Thuse and Vidya Padwal led a group of 15 members of Atre Katta to visit Amte's projects at Varora and Hemalkasa. We were spellbound by the transformation of the barren land into a self-sufficient lush green township at Anandvan.
Wagle added, "The greatest contribution of Baba Amte is that with his own example, he changed the layman's attitude towards people affected with leprosy and initiated people to accept them in society. In all Amte projects, cured leprosy patients work with normal people and also cook and serve in the community kitchen. Blind and other disabled get work according to their capacity. They knit carpets, make greetings, work in the fields and try to stand on their own."
The group also visited Hemalkasa where the Amte family has started a medical centre, school and also orphanage for wild animals. "We witnessed a medical camp for which many adivasis had come from remote places from the forest. All of them were treated and fed without charging anything. Though Baba Amte and Dr. Prakash Amte's work has been globally recognised, I believe that the heartfelt gratitude they get from numerous unprivileged people is greater," concluded Wagle.
Shriram Nanivadekar, who runs Anandvan Shehi mandal in Thane, also shared some of his memories about Baba. A PowerPoint presentation showcased the huge projects that are doing successfully.
Subscribe to:
Posts (Atom)
